Een voorwaarde voor de integratie van ex-psychiatrisch patiënten in de maatschappij is dat hen een veilige omgeving wordt geboden. ‘Kwartiermakers’ vinden dat deze kansen hen te weinig worden gegeven. Zij willen het sociaal isolement doorbreken. Betaald werk kan hierin een belangrijke rol spelen. Ook de week van de psychiatrie, eind maart, stond in het teken van ‘Weer werk en inkomen’. ‘Het is toch niet leuk om in de kroeg te moeten zeggen dat je niks doet,’ zegt Dennis.

Uit de gevangenis, in de maatschappij. Voor de meeste gedetineerden is dat geen vloeiende overgang. De recidive is niet voor niks vijfenzeventig procent. De Stichting Exodus heeft inmiddels negen opvanghuizen in Nederland waar ex-gedetineerden worden begeleid met het vinden van huis, werk en sociale omgang. In hartje Rotterdam wordt sinds een half jaar ‘Het Posthuis’ bewoond door ex-bajesklanten. Met succes.

Werklozen moeten per 1 januari door commerciële bureaus aan het werk worden geholpen. Zelfs degenen die eigenlijk niet in aanmerking komen voor een baan. Werklozen zoals ex-psychiatrische patiënten of verslaafden kregen tot nu toe via gemeentelijke welzijnsinstellingen Sociale Activering. Ook deze groep wordt voortaan bemiddeld op de commerciële markt. Kan dat, of schiet de regering nu te ver door?

Verstandelijk gehandicapten kunnen in het Limburgse Weert aan de slag in de ouderenzorg. Ze werken in de activiteitenbegeleiding of in de huishouding. Volgens jobcoach Nicole Leveau sla je zo twee vliegen in één klap. ‘Een echte baan versterkt het gevoel van eigenwaarde en zorginstellingen krijgen er extra hulp bij.’

Op de Amsterdamse Megabanenmarkt vonden 1300 cliënten een baan, kwamen ruim 13.000 cliënten in een traject terecht en werden 7000 uitkeringen stopgezet. En de Cliëntenraad van de sociale dienst ontving meer dan duizend klachten. Voorzitter Jan ter Bruggen: ‘Consulenten waren vaak grote botteriken, die zomaar riepen dat mensen wel konden werken’

Mensen leren niet alleen tijdens opleidingen, maar ook tijdens hun betaalde werk, vrijwilligerswerk of vrijetijdsbesteding. Kennis die dikwijls goed bruikbaar is op de arbeidsmarkt. Zonder diploma’s blijven dit vaak onbenut. Door Erkenning van Verworven Competenties (EVC) kunnen mensen vrijstellingen krijgen voor (delen van) opleidingen. De sectoren zorg en welzijn maken steeds meer gebruik van dit instrument. Om zittend personeel beter te kwalificeren, of om instroom van herintreders, vrijwilligers en mensen met buitenlandse werkervaring en diploma’s te bevorderen. Ook kunnen mensen met gesubsidieerde banen beter doorstromen naar de reguliere arbeidsmarkt. Een win-win situatie voor werknemers en werkgevers, zo luidt algemeen het oordeel. Maar aan de praktijk van EVC valt nog wel wat te sleutelen. Zo is het onderwijs te weinig in staat om voor iedereen een op maat gesneden kwalificatietraject op te stellen. In de praktijk van erkennen bestaan grote verschillen. Ook staan niet alle werkgevers te popelen om hun goedkope - al dan niet gesubsidieerde - arbeidskrachten van een diploma en bijbehorende salarisverhoging te voorzien. Bij de inburgering van nieuwkomers wordt EVC nog weinig ingezet. Het ministerie van VWS stuurt bijvoorbeeld een groot deel van de buitenlandse artsen direct terug de collegebanken in. ‘Moet je iemand die in Irak tien jaar als internist heeft gewerkt dat aandoen?’

Ouderen, gehandicapten en psychiatrische patiënten die in een instelling verblijven maken gebruik van dagbesteding, de wasservice, de klusjesdienst. Dergelijke diensten horen bij de instelling, en worden betaald vanuit de AWBZ. Maar als ze zelfstandig wonen, vergoedt de AWBZ deze activiteiten in principe niet meer en de gemeenten hebben er geen geld voor. 'Bij de extramuralisering is men vergeten de noodzakelijke infrastructuur te regelen.'

'Kent u het CWI?' Sinds begin april kom je ze tegen op schoolpleinen, markten en in winkelcentra in Nijmegen: de oranje brigade van het Centrum voor Werk en Inkomen. De vrouwen werven op een onorthodoxe wijze herintreedsters voor de arbeidsmarkt. Het blijkt niet gemakkelijk vrouwen van huis en haard weg te lokken. 'Deze vrouwen hebben vaak specifieke wensen en werkgevers moeten daar een mouw aan passen.'

De noodkreten van werknemers in de verpleeghuiszorg, maar ook van de Inspectie voor de Gezondheidszorg liegen er niet om: de kwaliteit van de zorg holt achteruit. Vooral door het personeelstekort, mede veroorzaakt door het hoge ziekteverzuim, worden voldoende handen aan het bed node gemist. 'Er kan veel efficiënter gewerkt worden.'

Hoe ontwikkelt het maatschappelijk ondernemen zich in het buitenland? Een zichzelf respecterend bedrijf in het Verenigd Koninkrijk heeft tegenwoordig sociale programma's. Vooral om de aanwas van nieuw personeel veilig te stellen en als instrument tegen burn-out van medewerkers. 'Het is een punt van aandacht in de functioneringsgesprekken.'