Gemeenten lijken steeds creatiever te worden om mensen weer aan het werk te krijgen. Het Friese Weststellingwerf biedt arme gezinnen een vakantie aan en buurgemeente Ooststellingwerf geeft hen gezondheidstrainingen. De gedachte is dat men meer bij het maatschappelijk leven betrokken raakt of zelfs gemotiveerd raakt om werk te zoeken. Is de armoedebestrijding gebaat bij dit soort initiatieven?

Op 28 februari 2002 zullen zeshonderd partijen - variërend van directeuren, beleidsmedewerkers en uitvoerend werkers van welzijnsorganisaties, vertegenwoordigers van sectoren waarmee de sector samenwerkt tot lokale, provinciale en landelijke bestuurders - de toekomstagenda voor de welzijnssector vaststellen. Paul Vlaar en Kees Neefjes, beiden betrokken bij de organisatie van het traject Welzijn Versterkt, schetsen alvast de contouren van die agenda.

Betekent ècht wijkgericht werken dat bewoners zelf zeggenschap moeten krijgen over de wijkbudgetten? Binnenkort starten vijf experimenten, waar de bewonersorganisaties de regie krijgen over het werk van bijvoorbeeld gemeentelijke diensten, woningcorporaties, welzijnsorganisaties en wijkpolitie in hun wijk. Instanties moeten het heft straks deels uit handen geven. 'Tot voor kort hadden we nul-komma-nul in te brengen.'

Niet alleen grote en middelgrote steden, maar ook plattelandsgemeenten staan steeds vaker in de schijnwerpers van het lokaal sociaal beleid. Het verdwijnen van voorzieningen, vergrijzing, stille armoe en bedrijfssluitingen in de agrarische sector met alle problemen van dien ‘Al twintig jaar diezelfde grammofoonplaat,’ verzucht Hans Elerie van de Brede Overleggroep Kleine Dorpen in Drenthe. Een portret van het Noord-Brabantse Helenaveen.

Om het steeds nijpender wordende tekort aan arbeidskrachten in de zorgsector het hoofd te bieden, is een stevige, desnoods onorthodoxe aanpak nodig. Flexis is een initiatief dat aan die roep beantwoordt. Het tracht door het aanbieden van leerroutes-op-maat mensen aan kwalificaties en diploma's te helpen zodat zij in de zorgsector aan het werk kunnen gaan.

Wisconsin Works, zo heet de Amerikaanse begeleidingmethode voor langdurig werklozen die in Nederland steeds meer navolging krijgt. Het programma slaagde erin het aantal bijstandscliënten sinds 1996 met vijfentachtig procent te verminderen. Maar uit de bijstand of uit de armoede, dat zijn twee verschillende zaken.

Erg bemoedigend zijn de recente geluiden uit de vrijwilligerswereld niet. Het wordt steeds moeilijker vacatures te vervullen. Met name jongeren zijn nauwelijks meer te porren voor onbetaald werk. Toch zijn de kopstukken uit het veld niet somber. Het wordt niet minder, maar anders, beweren ze. De moderne vrijwilliger zapt en vraagt zich steeds af: what's in it for me? Korte klussen met een kop en een staart zijn de trend, en het wordt tijd dat instellingen hun werk daar op inrichten. 'Mensen zitten niet te wachten op de ballast van een organisatie, zoals vergaderingen en besprekingen.'

Makkelijk te bemiddelen werklozen zijn door de florerende arbeidsmarkt uit de kaartenbakken van sociale diensten verdwenen. De langdurig werklozen die overblijven hebben intensieve begeleiding nodig. De rol van arbeidsbureaus daarbij is niet langer vanzelfsprekend; de gedwongen winkelnering is onlangs vervallen. Nu de moeilijkste categorieën werklozen aan bod komen, liggen er kansen voor het welzijnswerk. Divosa-directeur Paul Lemmen pleit voor meer samenwerking tussen sociale diensten en welzijnsorganisaties. Het welzijnswerk als gewilde bruid in de sociale zekerheid?

Wie de vijftig passeert, ontwaart in de verte de horizon van het pensioen. De vijftigste verjaardag is een natuurlijk moment voor een persoonlijke afweging van wensen en mogelijkheden. Wil ik in mijn werk nog iets anders? Wil ik minder werken? Zal ik niet die grote reis gaan maken nu ik nog gezond ben? De sociale sector telt veel vijftigers die al lange tijd meedraaien. Wat gebeurt er met ze als ze die kaap passeren? Maken ze zich op voor een eindsprint of zal het hun tijd wel duren? Wat houdt ze gaande, waar halen ze hun inspiratie vandaan? Twee loopbaanadviseurs geven hun visie op de perspectieven van de oudere werknemer en drie werkers met een lange staat van dienst blikken terug én vooruit

In de buurthuizen zijn het tegenwoordig de vrijwilligers en de additionele arbeidskrachten die inloopochtenden, jongerensozen en kookclubs 'draaien'. Sluipenderwijs hebben zij een flink deel van de agogische taken van de beroepskrachten overgenomen. Tegelijkertijd hebben diezelfde beroepskrachten steeds minder tijd om de vrijwilligers goede begeleiding en persoonlijke aandacht te geven. Met uitval en frustratie als gevolg. De buurthuizen zullen daarom werk moeten maken van een degelijk vrijwilligersbeleid. 'Het wordt steeds moeilijker om ze te werven en vast te houden.'