Jongeren worden steeds meer gezien als een probleemgroep. Remedies worden voornamelijk gezocht in de repressieve sfeer. Maar jongeren zelf willen óók veiligheid op straat en regels op school. Ze willen echter dat die veiligheid en die regels in samenspraak met hén tot stand komt. ‘Wie jeugdigen wil inburgeren in de samenleving’, zo stelde Micha de Winter, ‘moet voorwaarden scheppen voor sociale verbondenheid. Dat betekent: een sociale infrastructuur creëren waarin jeugdigen zich welkom en gewaardeerd. Jeugdwelzijnswerkers spelen daarin als buurtpedagogen een essentiële rol.’

De brede school wordt van alle kanten bejubeld, maar extra geld van het rijk is niet te verwachten. Louise Schaapveld, projectleider van de Groningse vensterscholen, is bang dat de scholen ten onder gaan aan hun eigen succes. ‘Eerst stimuleren we kinderen om deel te nemen aan de activiteiten en vervolgens moeten we door wachtlijsten ‘nee’ verkopen.’

De beleidsvoornemens van VWS voor ggz, verslavingszorg en maatschappelijke opvang bieden weinig nieuwe maatregelen. Maar instellingen voor maatschappelijke opvang en geestelijke gezondheidszorg maken zich zorgen om de financiële nood van minima en middeninkomens vanwege alle bezuinigingen. ‘Veel mensen kunnen de druk niet meer aan.’

In veel Nederlandse steden wordt stevig ingegrepen in de kwalitatief slechte woningvoorraad van oude, naoorlogse wijken. Hoe kunnen bewoners betrokken raken bij deze vernieuwingen? Zowel de fysieke als sociale leefomgeving van de bewoners wordt letterlijk en figuurlijk overhoop gehaald. Enkele maanden geleden presenteerde het landelijke project Heel de buurt hierover een rapport. Over sloop en opbouw in Rotterdam en Den Bosch.

Dat de noodlijdende particuliere thuiszorgorganisatie NTN sommige zaken niet handig heeft aangepakt, staat voor Arie Treffers buiten kijf. Maar de directeur van Branchebelang Thuiszorg Nederland verwijt met name de zich terugtrekkende aandeelhouders PGGM en ING onverantwoordelijk gedrag en gebrek aan visie. 'Naast zakelijkheid hebben financiers in deze sector idealisme nodig.'

Op sommige mensen krijgt de hulpverlening geen vat en op hun beurt hebben zij hun buik vol van instanties. Voor deze zorgwekkende zorgmijders of kwetsbaren in het kwadraat, zoals de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling (RMO) hen noemt, wordt naarstig gezocht naar onorthodoxe methoden om toch hulp te kunnen bieden. De RMO stelt daarom aan het kabinet zogeheten S-teams voor, aparte units die het vertrouwen van de groeiende groep kwetsbaren mogen zien te winnen. 'Toch moet je oppassen voor nieuwe bureaucratie.'

Hoewel de trend van maatschappelijk ondernemen niet meer is te stoppen, staat het in Nederland nog in de kinderschoenen. Dat zeggen onderzoekers van Euricur, een onderdeel van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Er is een gat ontstaan in het maatschappelijk middenveld, omdat de overheid daar steeds verder terugtreedt. ‘Maar ondernemers stellen zich afhoudend op uit angst voor regelgeving en lokale overheden zijn bang de regie te verliezen aan het bedrijfsleven.’

Heeft de zachte sector een antwoord op de vraag hoe hij moet omgaan met de harde kant van de samenleving? Het beleid van instellingen rondom agressie van cliënten staat nog in de kinderschoenen. Meer dan een weerbaarheidstraining of een cursus agressiebeheersing zit er voor de medewerkers vaak niet in. 'Het onderwerp is nauwelijks bespreekbaar.'

De tijd dat de welzijnssector zijn activiteiten verspreidde over tientallen locaties in een gemeente is voorbij. Steeds meer instellingen streven naar multifunctionele organisaties waarin veel werksoorten worden ondergebracht. Het ambitieniveau is hoog, de financiën vaak beperkt. ‘Als het welzijnswerk weet wat het de komende tien jaar wil bereiken, moet het de locaties daarop durven afstemmen.’

Vermaatschappelijking, extramuralisering en het scheiden van zorg en wonen stellen nieuwe eisen aan architectuur. Grootschalige gebouwen maken plaats voor kleine clusters in woonbuurten en na het woonzorgcomplex wordt nu gekoerst op de zogeheten woonzorgzone als model voor de toekomst. Gebouwen moeten net zo flexibel en op maat worden als de zorg zelf.