Uit cijfers van de Inspectie voor de Volksgezondheid (IGZ) blijkt dat het aantal separaties bij dwangtoepassingen weer is gestegen van 6141 separaties in 2004 naar 6313 in 2005. En dat terwijl brancheorganisatie GGZ Nederland in 2004 al een beleid formuleerde om het aantal separaties met tien procent te verminderen. ‘Die vermindering is alleen te bewerkstelligen door cultuurverandering binnen instellingen en bij medewerkers. Dat kost tijd,’ verklaart Tineke Stikker, juriste bij GGZ Nederland. Zij erkent dat er inmiddels twee jaar voorbij zijn en het terugdringen van het aantal separaties nog niet lukt. ‘Men praat er lang over, dat klopt, maar ik heb goede hoop dat we een dalende trend zien de komende jaren.’

Pilot
Die daling komt er volgens Stikker omdat inmiddels met 32 instellingen plannen worden gemaakt om veranderingen door te voeren. Bij een pilot bleek al dat in sommige instellingen er in slagen het aantal separaties met zeventig procent te verminderen.

Dalende trend
Vijftien instellingen gaan heel concreet aan de slag met voorstellen om separaties te verminderen, vertelt Stikker. ‘De verwachting is dat andere organisaties zich in de loop van de tijd zullen aansluiten. Zo moet een dalende trend ingezet worden. De cultuurverandering behelst vooral nadenken over hoe je als medewerker handelt ten opzichte van de patiënt; waarom handel je zo en welke gevolgen heeft dat voor de patiënt. Dat klinkt boterzacht, maar het gaat om hoe je met dwangmiddelen om gaat.’

Autonomie
Vanaf de jaren zestig stond de autonomie van de patiënt voorop, schetst Stikker. ‘Toen ontwikkelde het idee dat separeren minder erg is dan dwangmedicatie. De laatste jaren doet een andere opvatting meer opgeld: kijk naar de individuele patiënt wat hij het minst ingrijpend vindt. Uit een onderzoek blijkt dat jongere patiënten liever dwangmedicatie willen en oudere patiënten liever gesepareerd worden als er sprake is van direct gevaar voor de persoon zelf en voor zijn omgeving.’
Overigens ziet GGZ Nederland meer nog in de verandering van de wet Bijzondere Opnemingen Psychiatrische Ziekenhuizen. Stikker: ‘Als het eerder mogelijk is om gedwongen in te grijpen, hoef je ook minder te separeren.’