Nu rechts de macht is, zijn de linkse geitenwollen sokken van de welzijnssector een gemakkelijke prooi voor bezuinigingen. Net als van cultuur is de effectiviteit van welzijn nauwelijks te kwantificeren. En als iets niet aantoonbaar helpt, dan schaffen we het af. Daarom komt de sector met een oplossing: ‘Welzijn Nieuwe Stijl’. Om hun eigen effectiviteit te kunnen vergroten en bezuinigingen af te wentelen, pleiten de opbouwwerker, straatcoach en gezinsregisseur voor een ruimer mandaat.

De straatprofessional zou geen effectief maatwerk kunnen leveren, omdat hij door wetgeving en verantwoordingsstructuren in de weg gezeten wordt. Maar wetten staan nauwelijks in de weg. En die verantwoordingsheisa is natuurlijk overdreven en irritant, maar dat betekent nog niet dat daardoor een professional een multiprobleemgezin niet kan helpen. Een ruimer mandaat gaat slechts gepaard met grotere verantwoordelijkheid voor de individuele professional. De complexiteit van ontembare ellende achter de voordeur blijft gewoon toenemen. In plaats van te pleiten voor een ruimer mandaat, moeten professionals een helder mandaat eisen.

Het welzijnswerk moet anders, effectiever en als het even kan goedkoper. Eén van de oplossingen die het veld oppert is meer handelingsvrijheid, meer ruimte voor de professional. Die roep om ruimte is onlangs gestold in Haagse beleidsplannen. Het veld geeft zijn nieuwe visie de titel ‘Welzijn Nieuwe Stijl’. De nieuwe stijl kenmerkt zich door acht ‘bakens’: de professional is gericht op de vraag achter de vraag, gaat uit van de eigen kracht van de burger, gaat direct ‘eropaf’ en brengt de formele en informele zorg in optimale verhouding. Ook werkt de professional meer collectief dan individueel, laat organisaties samenwerken en is resultaatgericht. Voor al die taken heeft de professional meer ruimte nodig.

Maar die ruimte voor professionals is er allang. Er is geen wet die verbiedt om bij mensen door de brievenbus te praten, om te vragen of er iets aan de hand is. De Wet Bescherming Persoonsgegevens stelt niet dat professionals geen informatie mogen uitwisselen. Zolang dat zorgvuldig gebeurt en in het belang van de klant, is er niets aan de hand. Het zijn daarom ook niet de regels die de professional belemmeren om betere resultaten te boeken. De problemen zijn het probleem. Professionals worden in hun dagelijkse praktijk geconfronteerd met duivelse dilemma’s waar ze niet alleen uitkomen, en waarvan het maar de vraag is of ze ooit opgelost worden. Want waar moet je in hemelsnaam beginnen in een gezin waar pa bezopen is, ma zwakbegaafd, de kinderen regelmatig mishandeld worden, niet naar school gaan, en waar oma op zolder zit te schreeuwen? Het is zelfs een uitkomst als er dan een ‘regel’ is waarop de professional zich kan beroepen om zichzelf te beschermen tegen de onmacht die hem op dat soort momenten bekruipt.

Daarom is het zo gevaarlijk dat professionals zelf roepen om een ruimer mandaat. Los van het feit dat er voldoende ruimte is, verandert een ruimer mandaat niets aan de dilemma’s in de dagelijkse praktijk. Die zijn nog net zo ontembaar als voorheen. Het beeld dat wetgeving en structuur professionals belemmert om te handelen, werkt zelf als een soort reddingsboei. Vooral in situaties waarin de welzijnswerker geconfronteerd wordt met de allergrootste complexe ellende die het voorstellingsvermogen van een normaal mens te boven gaat.

Professionals zijn bezig om hun eigen reddingsboei lek te steken. Zodra de roep om ruimte slaagt, leidt dat ertoe dat de samenleving veronderstelt dat de professional alle ruimte heeft om alle problemen op te lossen. Dat betekent dat de zware last die nu al op deze beroepsgroep rust, alleen maar zwaarder wordt. De samenleving zal meer individuele verantwoordelijkheid bij de professional neerleggen; die had immers alle ruimte om te doen wat hem gevraagd werd. Een ruimer mandaat leidt tot reusachtige verwachtingen. En ieder mandaat gaat gepaard met verantwoordelijkheid.

Waar professionals echt behoefte aan hebben, is niet een opgerekt, maar een helder mandaat. Een mandaat dat duidelijke grenzen stelt aan het bereik van de professional, in plaats van een grenzeloos mandaat dat gepaard gaat met niet te vervullen verwachtingen. Bovenal heeft de professional behoefte aan rugdekking van zijn manager en politieke opdrachtgevers. Want nu kan het zomaar gebeuren dat je als professional zo in de knoei raakt, dat je uiteindelijk voor de rechter komt. Dat overkwam immers de gezinsvoogd die bij de zaak Savannah betrokken was. Die kans neemt alleen maar toe naarmate het mandaat wordt opgerekt. Professionals zijn geen tovenaars.

Eric Dorscheidt adviseur BMC en lid RvT Combiwel
Eelke Blokker adviseur BMC en voormalig directeur daklozenopvang

Bron: Foto: ANP/Koen Suyk