Waar problemen als werkloosheid en armoede vroeger nog als gezamenlijke problemen gezien (het ligt aan de markt of er zijn te weinig banen), zien we ze nu vaker als een individueel probleem (eigen schuld, te laag opgeleid of zelfs een kwestie van luiheid). Hulp voor armoedeproblemen is niet langer een recht, maar een gunst, schrijft Bregman op de Correspondent. En die hulp wordt steeds meer door gulle gevers betaald in plaats van via belastingen.
Bewijs maar of jij echt depressief bent
Door die verschuiving naar liefdadigheid ontstaat er een scheiding tussen armen die steun verdienen, en armen die alle ellende aan zichzelf te danken hebben, vindt de historicus. ‘Bij de Sociale Dienst moeten de armen keer op keer bewijzen dat ze onze steun echt verdienen. Ze moeten laten zien dat hun ziekte wel erg genoeg is, hun depressie wel zwaar genoeg en hun kans op een baan wel klein genoeg. Als het over de stijgende zorgkosten gaat, hoor je ook steeds vaker dat ongezonde mensen eigenlijk een hogere premie zouden moeten betalen , vooral als ze hun ziekte aan zichzelf te danken hebben.’
De maatschappelijke kosten van armoede zijn niet mis
Wat we niet moeten vergeten, zo waarschuwt Bregman, is dat de afbrokkeling van de solidariteit niet alleen het probleem van de armen is. Van solidariteit wordt een samenleving steviger, rijker en gezonder. Als je armoede als een individueel probleem ziet, negeer de maatschappelijke kosten, stelt de historicus. Die maatschappelijke kosten zijn talentverspiling, lagere belastinginkomsten en een grotere zorgvraag en groeiende criminaliteit. Het is bovendien een vicieuze cirkel, zegt Bregman. ‘Armoede leidt tot ongezond gedrag, wat leidt tot een slechtere gezondheid, wat leidt tot nog meer armoede.’
De 52-jarige Maarten zit sinds een aantal maanden in een schuldhulpverleningstraject. Hij moet de aankomende drie jaar rondkomen van zo’n 200 euro in de maand. Hoewel hij blij is met de hulp die hij krijgt, ziet hij ook waar het fout gaat in de schuldhulpverlening. Lees hier meer >>
Hoeveel kost het om armoede uit te roeien?
‘Wat als we maximaal zouden inzetten op solidariteit in plaats van liefdadigheid?’, vraagt de historicus zich af. Het uitroeien van alle armoede, eigen schuld of niet, wordt geschat op 2,1 miljard euro per jaar. Relatief goedkoop, vindt Bregman. Als je kijkt dat Nederland jaarlijks 6 miljard aan ‘grotendeels ineffectief’ werklozenbeleid uitgeeft.
Het is tijd voor een nieuwe verschuiving
‘Armoede kun je prima bestrijden als samenleving’, vindt de historicus. Hij acht de kans groot dat iedereen daarvan profiteert, want de voordelen voor de maatschappij zijn zelfs groter dan de kosten. Natuurlijk, met die 2,1 miljard verhelp je niet een slechte gezondheid, een depressie, lage opleiding of sociale uitsluiting, geeft hij toe. Maar hij benadrukt wel dat uit onderzoek blijkt dat vooral de context van armoede leidt tot allerlei onverstandige beslissingen. ‘Het is tijd voor een nieuwe verschuiving, weg van de liefdadigheid en terug naar de solidariteit’, concludeert Bregman. ‘Want daar zal iedereen wel bij varen.’
Op 26 maart organiseert Zorg + Welzijn het congres Actualiteiten Schuldhulpverlening in de nieuwe context. Tijdens dit actualiteitencongres word je in stroomversnelling door onder anderen Mr. Erica Schruer op de hoogte gesteld van de veranderingen in de schuldhulpverlening. Ze neemt je mee in de actuele ontwikkelingen, relevante jurisprudentie en nieuwe wet-& regelgeving. Kijk hier voor het programma en inschrijven >>
Ergo: als men niet anders denk zal men ook niet anders handelen en krijgen de mensen nog meer van dezelfde ellende erbij…telkens weer!
Correctie: dus…BASISINKOMEN (?). Helaas wil de politiek het niet…die houdt de broodnodige vooruitgang tegen. Overal op de wereld. Bang om hun macht (ook de macht over de mensen) en de geldstroom’beheersing’ te verliezen. (Die al verloren is met een verliesgevend beleid). Wat mij bevreemd: bij andere proeven (met incidentele positieve succesjes) is de politiek er als haantje de voorste bij om maar snel een beleid erop aan te passen…terwijl het voor een overgroot deel niet het beoogde doel bereikt. Dat noemt de politiek dan ’tegenvallers’. Maar een veelbelovender proef (basisinkomen) waarbij iedereen erop vooruit gaat vindt men niet aan de orde. En dat is nou juist het grootste probleem: dat de politiek geld blijft pompen in een niet-effectief verliesgevend systeem…maar dat niet wil doen in een systeem die al via enkele proeven bewezen heeft veel effectiever, socialer, menselijker en respectvoller te zijn. Dan zijn kreten als het roer omgooien, het verschil maken, op de kaart zetten en vele andere politiek uitgesproken leuzen mijns inziens haalbaarder dan wat men met het huidige beleid probeert te bereiken….maar nu al jaren de schadelijk wordende effecten toont….en zorgt voor meer radicale effecten wegens toenemende onvrede. Omgooien het huidige beleid lijkt mij de hoogste prioriteit en levensbelangrijk. Dan is er weer vertrouwen in de toekomst…maar dan voor iedereen!!!
dus…BASISINKOMEN (?). Helaas wil de politiek het niet…die houdt vooruitgang tegen. Overal op de wereld. Bang om hun macht en de geldstroom’beheersing’ te verliezen. Wat mij bebreemd: bij andere proeven (met incidentele positieve succesjes) is de politiek er als haantje de voorste bij om maar snel een beleid erop aan te passen…terwijl voor een overgroot deel niet het beoogde doel bereikt. Dat noemt de politiek ’tegenvallers’. Maar een veelbelovender proef (basisinkomen) waarbij iedereen erop vooruit gaat vindt men niet aan de orde. En dat is nou juist het probleem: dat de politiek geld blijft pompen in een niet-effectief systeem…maar dat niet wil doen in een systeem die al via proeven bewezen heeft veel effectiever, socialer, menselijker en respectvoller te zijn. Dan zijn kreten als het roer omgooien, het verschil maken en vele andere politiek uitgesproken leuzen mijns inziens haalbaarder dan wat men met het huidige beleid probeert te bereiken. Dan is er weer toekomst…maar dan voor iedereen!!!
Beste Rutger,
Ik ben het eens met je betoog en met Bregman, maar veel recent onderzoek laat zien dat problemen niet ontstaan als gevolg van armoede maar van ongelijkheid.
En daarmee heb je een oorzaak van de maatschappelijke verschuiving te pakken die veel pregnanter is dan armoede op zich. Rijken willen graag rijk blijven (loss aversion) en verzetten zich iha zeer succesvol tegen herverdeling (nb: niet tegen liefdadigheid, want dat maakt hen maatschappelijk nog succesvoller- en vaak rijker). Zo worden ze steeds rijker en wordt de ongelijkheid groter en hun liefdadigheid steeds groter. Een van de rijkste landen ter wereld (de VS) is op dit terrein te karakteriseren als een derde wereldland met de grootste uitgaven aan liefdadigheid ter wereld. Je pleidooi voor een nieuwe verschuiving -hoe terecht ook- zal er helaas niet van komen, tenzij we ongelijkheid aanpakken.
Mvgr
Peer van der Helm
lector Hogeschool Leiden