‘Vuile pleurislijer, ga even aan de kant, man.’ Koerier Jeroen Garms wordt niet koud of warm van de scheldkanonnade van een automobilist, die vindt dat hij in de weg staat. Tussen twee parkeereilanden in, waar hij minimale hinder veroorzaakt, heeft Garms zijn auto even stilgezet om zijn lijst bij te werken. Hij blijft rustig staan en stapt even later uit om een envelop af te geven. De scheldende automobilist rijdt intussen honderd meter om.

Garms (31) heeft spinale musculaire atrofie, een sluipende ziekte die de zenuwen in het ruggenmerg aantast. Hierdoor heeft hij minder controle over de spieren in zijn linkerarm. De ziekte kan ook overslaan op andere ledematen en Garms is voor tachtig procent afgekeurd. Toch rijdt hij nog prima in de aangepaste auto van Valid Express, een Opel met automatische schakeling, waarvan de lichten aanspringen als hij instapt en de hendel voor de richtingaanwijzer rechts zit. De speciale sticker achter de voorruit wijst op de ontheffing van het parkeerverbod op fietspaden en trottoirs. ‘Dat is een speciale ontheffing voor Valid. Afgezien van de aanpassingen in de auto’s, functioneren we verder hetzelfde als andere koeriersbedrijven.’

Tot zijn 28e was Garms banketbakker, tot hij door zijn chronische aandoening problemen kreeg met tillen. Hij is blij dat hij door een dag in de week koerierswerk te doen weer wat betekent in de maatschappij. ‘Dit werk leidt af, ik hoef niet steeds aan mijn ziekte te denken. De sfeer is hartstikke goed, dit bedrijf is ingesteld op mensen met een lastig lichaam. Als ik aangeef dat ik vandaag geen zware dingen kan tillen, dan houden de jongens van planning daar rekening mee. Vandaag rijd ik alleen enveloppen.’

Valid Express houdt kantoor in een simpel bedrijfspand op een troosteloos industrieterrein in Amsterdam-Noord. Nicolette Mak (30) zette in 1999 de koeriersdienst op, uit woede dat haar zieke broer geen baan kon vinden. Het bedrijf werkt uitsluitend met afgekeurde werknemers, mensen met een chronische ziekte of een lichamelijke handicap. Valid Express heeft zestien koeriers in vaste dienst en zo’n twintig op freelance basis. Mak noemt zichzelf een sociaal ondernemer. ‘Ik vind het belachelijk dat mijn mensen achter de geraniums zouden moeten zitten. Als je kijkt naar wat iemand wel kan in plaats van niet, kan zo iemand vaak volwaardig functioneren. Dat hebben we hier wel laten zien de afgelopen drie jaar.’ Mak werkte na de mavo in koffieshops en de horeca, woonde een tijd in Denemarken, keerde naar Amsterdam terug en werd freelance koerier.

Toen ze Valid Express begon, zocht ze de publiciteit om aan de nodige klanten te komen. ‘Ik had tien jaar achter de bar gestaan en opeens was ik directeur. Ik was op elke nieuwsuitzending, maar ik had maar één klant. Dan moet je een beetje bluffen natuurlijk, maar het was ook gewoon heel eng. Ik had acht mensen in dienst, waarvan vier in vaste dienst. Ik dacht: moeder Maria, ik ga de wereld redden.’

Ook zocht ze steun bij verzekeringsmaatschappij Delta Lloyd, die een wervingscampagne voor personeel sponsorde met leuzen als ‘We sturen WAO’ers met plezier de straat op’. ‘Publex, het bureau dat de billboards plaatst, maakte een fout: in plaats van de billboards alleen in de regio Amsterdam op te hangen, verschenen de reclameborden in het hele land. Toen werden we helemaal gek gebeld door WAO’ers die weer wilden werken.’

En nu is er weer uitbreiding nodig, want alleen een koeriersdienst met vestigingen door het hele land kan volwaardig functioneren, legt Mak uit. ‘Een auto naar Den Haag rijdt nu vaak leeg terug. Als je daar een vestiging hebt, dan heb je vaak ook pakket terug voor Amsterdam. Als we hier blijven zitten, dan kunnen we nooit op eigen kracht met al die meerkosten die we hebben, groter groeien. Dat vind ik belachelijk, want er zijn zoveel mensen die dolgraag een baan willen. Voor Den Haag hebben we bijvoorbeeld al vijftig sollicitanten, dat zeg wel wat. We hebben ook last van de algehele malaise en als ik afgelopen jaar niet honderd klanten erbij had gehad, waren we nu weg geweest. We hebben vorig jaar 5000 euro winst gemaakt. Daar kan je geen nieuwe vestiging mee maken. ‘

Voor de meerkosten die het bedrijf moet maken, vroeg Mak bij verschillende ministeries subsidie aan. Ze kreeg steeds nul op het rekest. Opnieuw zocht ze de publiciteit en vroeg ze een gesprek aan met staatssecretaris Marc Rutte van Sociale Zaken. Want alleen subsidie kan het concurrentienadeel ten opzichte van andere koeriersbedrijven ongedaan maken, stelt Mak. ‘Het is zo simpel. We vragen subsidie aan voor vijf vestigingen. Door ons werk besparen we in vijf jaar vier miljoen aan WAO-uitkeringen. Onze meerkosten zijn 1,6 miljoen euro en we vragen maar 600.000 euro, de rest wordt gefinancierd door participatiemaatschappijen.’

Valid Express werkt uitsluitend met wat Mak noemt ‘mensen met een lastig lichaam’. ‘We vragen of iemand afgekeurd is en een REA-status heeft (Wet reïntegratie arbeidsgehandicapten/red.). Als iemand dat niet kan krijgen, zit hij niet in onze doelgroep. Mensen met een lastig lichaam kunnen hier rekenen op begrip. Op een normale werkplek is dat een probleem. Daar wordt snel gezegd: ‘die krijgt net zoveel salaris als ik, maar presteert tien keer minder’. Hier begrijpt iedereen het als je iets hebt. Dat maakt ook dat ze weer sneller opknappen. Je moet iemand geen rotgevoel geven, als hij zich ziek moet melden.’

Om te bekijken of iemand geschikt is als koerier, krijgt hij een proeftijd van twee maanden. ‘Je wordt hier ook gewoon in het diepe gegooid. We hebben nu een jobcoach aangevraagd voor iemand die meer begeleiding nodig heeft. Wij hebben geen medewerker die naast hem kan gaan zitten om hem het werk te leren. De jongens van planning hebben de hele dag telefonisch contact met de koeriers en houden in de gaten of het goed gaat. Pas als ze zelf merken dat het toch te zwaar is om vijf, zes uur achter elkaar achter het stuur te zitten, dan komen ze bij de personeelsmanager.’

Aan haar sollicitanten stelt ze gewone eisen. ‘Met iemand die niet de moeite neemt om schone kleren aan trekken, ben ik snel klaar. De koerier is mijn visitekaartje, het gaat erom of je er verzorgd uitziet. Sorry, zeg ik dan, we hebben al iemand anders. Ook onder mensen met lastige lichamen heb je rotte appels. Mensen die misbruik maken van het feit dat ze iets hebben. Die zuipen in het weekend en melden zich dan maandag ziek. Dat hebben wij zo door. Onderhuids, als de groep bij elkaar is, voel je dat je dat niet kunt maken. Daarom zijn we zo sterk.’

Mensen krijgen te snel een stempel opgedrukt als ze iets mankeren, vindt Mak. En wie meer uren wil werken dan waarvoor hij is goedgekeurd, riskeert zijn uitkering. ‘Daar kan ik helemaal niets mee. Daar moet ik nu niet aan denken, want daar word ik woest van. Een van onze koeriers, Jane heeft een ernstige chronische ziekte en zit in de Wajongregeling. Ze kan maximaal acht uur in de week werken. Als ze zeven uur werkt, mag ze 239 euro bruto bijverdienen, zo’n 120 euro netto. Maar als ze acht uur in de week werkt, wordt ze 75 euro in de maand gekort. Dat is toch van de gekke?’

Mak vertelt hoe Jane het GAK belde en informeerde naar wat ze mocht verdienen. ‘Zegt zo’n ambtenaar: “ga jij maar gewoon werken, dan zie je het vanzelf”. Vervolgens krijgt ze een ander aan de telefoon die zegt: “ga toch naar de bibliotheek, wat maak je je nou druk? Je hoeft toch niet te werken?” Dat is toch schandalig? Jane verliest haar tegemoetkoming in de reiskosten omdat ze boven een bepaald bedrag uitkomt. Daar is niet over nagedacht. En dan krijg je ook nog van die botte ambtenaren die zich nergens in kunnen verplaatsen. Sorry, maar dan moet je geen arbeidsdeskundige worden. Er werken ook aardige mensen op het GAK, maar mijn bloed loopt weg als ik dat meemaak.’

In januari start Valid Express met een nieuwe vestiging in Den Haag. Het bedrijf begint er met één koerier en een vestigingsmanager. Mak: ‘De sociale werkvoorziening Den Haag wordt onze back-up met personeel en auto’s. Kom op overheid, kijk eens als een ondernemende overheid. Mijn persoonlijke doelstelling is om zoveel mogelijk mensen met een lastig lichaam een kans op een baan te geven. Het is niet alleen mijn sociale plaatje, het scheelt ook nog eens veel geld. Een subsidie hebben ze zo terug verdiend aan bespaarde uitkeringen. Wat doen ze nou moeilijk?’/Martin Zuithof