-OPINIE- Je bent ooit in de jeugdzorg begonnen omdat je iets met jongeren wilde. Jongeren die aandacht nodig hebben, ondersteuning, begeleiding en soms te ver zijn gegaan. Je probeert in een netwerk van organisaties de weg te vinden: scholen, politie, rechterlijke macht, ggz-instellingen en instellingen voor jeugdzorg, maatschappelijk werk, jeugdreclassering, pleegzorg, opvangorganisaties, gemeentelijke overheden enzovoort. Allemaal met de bedoeling jongeren zo goed mogelijk terecht te laten komen.

Er gaan zaken mis, soms ook ernstig. Bij andere Bureaus, maar soms ook bij je eigen bureau. Dat heeft impact. Elke keer als er iets gebeurt, is er de schrik: welke maatregelen worden nu weer genomen, welke controle inclusief de bijbehorende administratie gaat er nu weer extra plaats vinden? En hoe kan ik dan mijn werk blijven doen en af en toe ook nog eens tijd vrij maken om mijn eigen kwaliteiten en die van de organisatie te verbeteren?

In het huidige politieke klimaat zijn snelle oplossingen vaker regel dan uitzondering. Wanneer er incidenten plaatsvinden, neemt de politiek direct maatregelen. Daarnaast wordt er de laatste jaren steeds meer vanuit een commerciële gedachte beleid gemaakt, dat wordt gestuurd op cijfers in plaats van op hulpverlening. Vaak denkt de politiek niet na of de bedachte maatregel ook daadwerkelijk effect heeft, laat staan dat er afspraken worden gemaakt om het effect te onderzoeken of te evalueren. Bovendien voelt de maatregel soms aan als een straf voor de instelling (bijvoorbeeld Bureau Jeugdzorg) die als de veroorzaker van het incident wordt beschouwd of in het uiterste geval de individuele medewerker.

Het gevolg hiervan is dat veel personeel gedemotiveerd raakt en afhaakt, mede door hoge werkdruk en administratieve lasten. Het grote verloop in personeel is slecht voor het kennisniveau van de organisatie. Een groot verloop resulteert in slechte overdracht door wisselende contacten en een slecht onderhouden netwerk. De professionals zijn zo niet goed toegerust en in staat om volgens de vereiste kwaliteitsnormen te werken. De kwaliteit van de jeugdzorg staat daardoor onder druk.

Een van de essentiële onderdelen voor het ontwikkelen van kwaliteit van de organisatie (en niet in de laatste plaats de medewerkers) is het leren van incidenten. Belangrijk hierbij is dat de oorzaken van het incident worden geanalyseerd, passende maatregelen worden genomen en die maatregelen op hun effectiviteit beoordelen. Een belangrijke voorwaarde is dat medewerkers in de jeugdzorg incidenten en ook bijna-incidenten kunnen melden zonder dat ze daar persoonlijk op aangesproken worden. Instellingen moeten bereid zijn om dit te faciliteren en de verantwoordelijkheid hiervoor te nemen. Het hoogste management moet dit uitdragen.

Alleen op die manier wordt er gewerkt aan de kwaliteit van de jeugdzorg en de afname van incidenten. Al zullen er in een dergelijke complexe wereld altijd incidenten voorkomen. Tot slot kun je dan als politiek ook afspraken maken (mits op reële inschattingen gebaseerd) over de termijn waarop organisaties met maatregelen komen en deze evalueren. Op deze manier worden ook medewerkers weer aangesproken op hun capaciteiten en op de oorspronkelijke motivatie waarmee ze in dit werk gestapt zijn.

Eric van Bavel is ruim 4 jaar Consultant Kwaliteit Zorg en Welzijn bij HKZ-NEN. Hij heeft onder andere meegeschreven aan de normen voor Bureaus Jeugdzorg, GGZ en VV&T.  HKZ ontwikkelt normen en bijbehorende toetsingssystemen voor een groot aantal sectoren binnen Zorg en Welzijn. Per 1 mei 2012 is HKZ samengegaan met NEN en worden de activiteiten voortgezet als Kwaliteit Zorg en Welzijn.