Door Annet van Eenennaam – Buiten is de schemering gevallen. Binnen leggen studentes van een MBO-school uit ’s Gravenzande het bestek netjes rond de borden. De tafels zijn witgedekt, met hier en daar een bloemetje. Vooral grijze inwoners druppelen binnen, hoofdzakelijk afkomstig uit de Haagse achterstandswijk Laakkwartier. Ze betalen hun bijdrage aan de maaltijd: vijf euro, of, als ze een minimuminkomen hebben, 2,50.

Het VanHarte Resto in Laak draait nu ongeveer een jaar. Twee avonden per week kunnen mensen die eenzaam zijn of een kleine beurs hebben er terecht voor een maaltijd met een voorafje en dessert. Maar, benadrukt initiatiefnemer Fred Beekers, het gaat niet alleen om de maaltijd of het sociaal contact.

‘Daarvoor kunnen ze bij andere organisaties ook terecht. Wij proberen iedere keer medewerkers uit het sociale netwerk van de wijk aan tafel te hebben; de wijkagent, een huisarts, een pastoor of iemand van de bibliotheek. Zo leren de mensen elkaar kennen. De stap is minder groot voor bewoners om aan te kloppen voor hulp. Bovendien weten ze nu veel beter welke organisaties er zijn.’ Beekers, medewerker van de CDA-fractie in de Tweede Kamer en één van de oprichters van Artsen zonder Grenzen in Nederland, ziet zijn sociale restaurant als een vliegwiel in het netwerk van de hulpverlening. ‘Alle onderdelen moeten met elkaar in contact worden gebracht, iets waar het nu vaak aan schort.’
De restaurants mogen niet te formeel en onpersoonlijk zijn. ‘Bezoekers moeten zich thuis voelen. Er moet van alles wat zijn. Ouderen, jongeren, stille mensen, maar ook sfeermakers die hun vrolijkheid op de anderen overbrengen.’

Lege dagen
Van somberheid hebben de meeste bezoekers deze avond geen last. De drie keukenvrijwilligers serveren een champignonsoepje, witte kool, gekookte aardappelen, een halal-gehaktbal met jus en vlaflip toe. Willem schuift meteen na binnenkomst achter de piano. Al snel heeft hij een groep bewonderaars om zich heen. Later aan tafel slingert hij in sappig Haags de ene na de andere grap de zaal in. Tafelgenoot Wim Lotte hoort de verhalen van Willem hoofdschuddend aan. Normaal kan hij ook behoorlijk zijn mondje roeren, vindt hij zelf, maar Willem praat nu voor twee.
Willem is sinds enkele maanden getrouwd met een weduwe die hij ‘via de zang’ heeft leren kennen. Net terug van vakantie uit Italië, bezoeken ze VanHarte vooral voor de gezelligheid. Lotte (86) is sinds anderhalf jaar weduwnaar en vindt het leven maar moeilijk zonder zijn vrouw. Hij heeft een ‘lamme arm’ en kan niet koken. Eerst ging hij naar een ander gebouw waar ze maaltijden aan ouderen serveerden. ‘Maar dat was gewoon niet te eten.’
Lotte heeft twee kinderen, maar ziet ze nooit. Datzelfde geldt voor Jan (70). Zoals hij zijn hele leven gewend is geweest, staat hij elke ochtend om zes uur op, drinkt een bakje koffie en wacht dan op weer een lege dag. ‘Als het licht is, loop ik rondjes door de wijk. Je moet toch wat.’ Praat hij dan met bekenden als hij die tegenkomt? ‘Ikke? Welnee, ik moet niks hebben van dat geouwehoer. Ik blijf liever op me eige.’
Beekers heeft grootse plannen met zijn restaurants. Na Laak, volgde vorig jaar mei een restaurant in de Haagse wijk Escamp, ook een achterstandswijk, maar één waar de armoede minder zichtbaar is. Er wonen veel ‘nette’ 65-plussers, met lage inkomens. Eenzaamheid komt er veel voor. De gemeente ontdekte een aantal jaar gelden dat er voor alle problemen veel te weinig hulp in de wijk te vinden was. Simpelweg omdat de ouderen er nooit om hadden gevraagd. Het VanHarte restaurant is er ondergebracht in het Terra College, bekend sinds een leerling schoolleider Hans van Wieren doodschoot. De school kon wel een imago-oppepper gebruiken, zeker in de naaste omgeving. Het voordeel voor VanHarte is dat de leerlingen op het gebied van horeca, welzijn en zorg hun vaardigheden gratis bij het restaurant aanbieden.

Preventie
Beekers ziet er een concept in voor de toekomst. Je verbindt weer allerlei instanties met elkaar en brengt ze dicht bij de mensen.Bovendien ontmoeten oudere mensen op die manier jongeren en omgekeerd. Alhoewel, hij wil niet dat mensen denken dat de resto’s alleen bedoeld zijn voor ouderen. Ook eenoudergezinnen kunnen er met hun kinderen terecht. Hij denkt in de volgende restaurantvestigingen een kinderhoek met speelgoed in te richten. ‘Dan komen die gezinnen vanzelf.’ Sociale uitsluiting of eenzaamheid is volgens Beekers een nieuw thema in de hulpverlening. ‘Het is iets onzichtbaars, je treft het aan in alle lagen van de bevolking, in alle leeftijdsgroepen. Mensen leggen het niet zelf op tafel, terwijl het de onderliggende oorzaak is van veel van hun problemen. Ze voelen zich niet goed, de opvoeding van hun kinderen loopt spaak, allemaal omdat ze geïsoleerd leven.’
Volgens het Sociaal en Cultureel Planbureau leven anderhalf miljoen Nederlanders in isolement. Beekers hoopt zoveel mogelijk mensen te bereiken. Binnenkort opent zijn stichting VanHarte in Amsterdam twee restaurants en in Rotterdam één. In Leeuwarden, Zoetermeer en Zutphen staan ook vestigingen op stapel.

Lokale fondsen zijn volgens Beekers over het algemeen positief over zijn plannen. Zij moeten de eerste jaren financieren, daarna nemen bedrijven, donateurs of gemeenten die taak over. Beekers is al met een zorgverzekeraar in onderhandeling. Nu de nieuwe Wet Maatschappelijke Ondersteuning in aantocht is, kunnen zorgverzekeraars de VanHarte-projecten volgens hem zien als een vorm van preventieve gezondheidszorg. ‘Je voorkomt dat mensen ziek worden of op andere manieren afzakken en dat is juist het doel van de wet.’
Het is zijn bedoeling om op korte termijn een hoofdkantoor voor alle vestigingen in Amsterdam te openen. Beekers wordt dan landelijk coördinator. Daarbij komt er iemand voor de marketing en fondsenwerving. Een derde personeelslid zou de kwaliteit van de restaurants moeten controleren. Beekers ziet het als een zakelijke onderneming. ‘Niks geitenharensokken en goede wil. We kiezen doelen en we controleren of ze worden gehaald.’