‘Met een beetje masseren, zuigen en knijpen zetten veel gemeenten in 2015 het huidige zorgsysteem door’, meent Jan Telgen hoogleraar Inkoopmanagement voor de publieke sector bij de Universiteit Twente. De hoogleraar is betrokken bij de organisatie van het opdrachtgeverschap in het sociaal domein in veel gemeenten en samenwerkingsverbanden.
Bezuinigingen
‘Veel gemeenten denken: we doen wel mee aan de transitie (verschuiving van Rijk naar gemeenten), maar echt transformeren (veranderen van werkwijze)? Laat maar zitten’, merkt Telgen. ‘De bezuinigingen zijn verzacht door de Tweede Kamer, waardoor veel gemeenten met een paar kleine aanpassingen op dezelfde voet denken door te kunnen gaan.’
AWBZ
Dat is niet de bedoeling. ‘Maar het is lastig om echt te veranderen’, geeft Telgen toe. ‘Er valt ook wel wat voor te zeggen. Je hebt het wijkteam in plaats van het CIZ, dat is al anders en het wijkteam doet ook nog eens iets meer. Maar de contracten met aanbieders hebben vaak dezelfde inhoud. Dan werk je niet veel anders dan met de AWBZ, alleen met minder geld. En de klanten en aanbieders vinden het prachtig. De kans dat cliënten en aanbieders met deze manier van werken met veranderingen in hun persoonlijke te maken krijgen, is veel kleiner dan bij de introductie van een nieuwe werkwijze die de transitie beoogt.’
Ook innoverende gemeente worstelt met transities. De gemeente Hulst won vorig jaar de Innovatie Award van Gemeente.nu. Maar hoe innovatief Hulst ook is, er is nog steeds onduidelijkheid over nieuwe zorgtaken. ‘We wachten nog op gegevens van inwoners.’ Lees hier meer >>
Strenger
Het zou kunnen dat 2015 dan feitelijk als echt transitiejaar wordt gebruikt, voorspelt de hoogleraar. Hij is er niet gerust op dat die hervorming van de zorg in de loop van dat jaar er uiteindelijk wel komt. ‘Het zou mij niet verbazen als bij veel gemeenten de oude manier met her en der net iets harder knijpen en iets strenger zijn ook blijkt te werken in 2015. Maar op de lange termijn levert dat niet de benodigde verandering op.’ Ook de splitsingen in het sociaal domein baren de hoogleraar zorgen. ‘Je hebt in sommige gemeenten een wethouder Wmo, een wethouder Jeugd en een wethouder Werk en Inkomen. Hoe werkt dat dan in het kader van 1 gezin, 1 plan, 1 regisseur?’
Inkoop
Volgens Telgen ontbreekt de resultaatgerichte inkoop bij gemeenten. ‘Minder dan 10 procent van zorg en welzijn wordt op resultaat ingekocht. Gemeenten kopen nog steeds bijna alle zorg, begeleiding en hulp per uur in. Bij resultaatgerichte inkoop wordt gezegd: deze persoon moet uiteindelijk kunnen meedoen in de maatschappij in plaats van deze persoon krijgt zoveel uur zorg.’ De aanbieder krijgt zo nog te weinig kans om ook andere manieren van zorg in te schakelen, zoals bijvoorbeeld domotica of andere nieuwe werkwijzen. ‘Initiatieven voor andere manieren van zorg, worden zo in de kiem gesmoord’, aldus Telgen.
Probleem
Denk goed na over hoe je het sociaal domein wil veranderen en maak dan echt een keuze, adviseert Telgen de gemeenten opnieuw. ‘Probeer het niet met pappen en nathouden op nagenoeg dezelfde manier verder te gaan. Op deze manier schuif je het probleem alleen maar voor je uit en los de problemen in de zorg niet op.’
Jan Telgen sprak vorig jaar al in een interview met Zorg + Welzijn zijn bezorgdheid uit voor de enorme verandering die de gemeenten te wachten stond. Gemeenten kunnen het sociaal domein volgens een aantal modellen organiseren, zo adviseerde Telgen. Hij pleitte daarbij voor het regisseursmodel waarbij een regisseur van de gemeente de zorg voor een cliënt of gezin samenstelt uit honderden interventies uit een raamcontract. ‘Maar zelfs met dat model kun je op de oude manier blijven werken als je niet echt verandert.’ Lees hier meer >>
Resultaatsgericht inkopen = resultaatzeker verkopen. Leidt inderdaad tot uitsluiting van chronisch zieken en andere zeer kwetsbare mensen. Strookt niet met de wetgeving, en welk College dat zult beleid durven verdedigen.
VERVOLG
Gemeenten doen er verstandig aan om met vertegenwoordigers van de groepen die het aangaat voorzichtig te zoeken naar beter op elkaar aansluitende zorg, rekening houdend met de draagkracht van mantelzorgers en de mogelijkheden en beperkingen van professionele zorg.
Dat is geen big bang, geen afgeven op professionele hulp en geen stoerdoenerij van gemeentenbesturen of (professorale) adviseurs, maar betekent het zorgvuldig verkennen van kansen en mogelijkheden en echte zorg aandacht voor mensen die nu op de gemeente zijn aangewezen. Dat is geen stoere kop boven een artikel, maar zo’n verhaal verkoopt dan ook minder adviesuren.
Veel gementen zijn gelukkig verstandiger dan Jan Telgen wil dat ze zijn. Zij reasiseren zich namelijk dat het bij ‘de transformatie’ gewoon om echte mensen gaat die zorg of ondersteuning nodig hebben en dat de theorie van de ‘big bang, van alles moet anders’ wel spannend is als professorale schrijftafel-exercitie, maar teveel het risico van discontinuïteit van zorg en andere ondersteuning inhoudt.
Het zal door alle bezuinigingen al moeilijk genoeg zijn om een behoorlijk niveau van zorg en ondersteuning in stand te houden. Daar overheen ook nog gaan experimenteren met andere vormen van aanbesteding over de ruggen van de zorgvragers is onverantwoord.
Het modewoord bij deze overdracht van taken en de grove bezuinigingsoperatie is ‘resultaatgerichte inkoop’. Wat dat betekent voorde vele chronisch zieken en gehandicapten die nu uit de AWBZ overgaan naar de gemeente vertelt de hoogleraar niet. Idem voor de jeugdzorg die nu over de schutting van de gemeenten wordt gegooid. En zelfs bij bemiddeling naar arbeid is het niet eenvoudig om per doelgroep een realistisch en ook haalbaar resultaat te formuleren.
Ben het volledig eens met Jan Telgen voor wat betreft het ongeclausuleerd inkopen van zorg,voorzieningen en re-integratie activiteiten binnen het zgn. Sociale Domein, gelet op de beleidsnota’s binnen onze gemeente( 30.000 inwoners in samenwerking met 5 buurgemeenten) waarin o.a.:
a)het zgn.bestuurlijk contracteren wordt aangehangen (convenanten en dialoog met zorgaanbieders voor pro-forma contracten uitvoering)
b) nauwkeurig omschreven rechten en plichten/sancties voor de uit de WSW,Wajong en Wwb over te komen re-integratie-cliënten en open deuren voor mogelijke werkgevers met loonkostensubsidies en re-integratiebedrijven, in plaats van no cure no pay
c) geen gestructureerde cliënten ondersteuning aanbiedingen
Kort en goed: geen vraaggerichte probleemoplossingen met resultaatsverplichtingen; maar vrijblijvende uurtje/factuurtje overeenkomsten met een overkill aan eigen ,voorwaarden/verplichtingen voor
de Wmo/Wwb-gerechtigden en open deuren voor de commerciële aanbieders
lid Wmo-raad.