Zorg+Welzijn zet in een serie van 3 de opvallendste plannen voor het sociaal domein uiteen. Hieronder lees je alles over jeugd en gezin. Let op: dit overzicht is een selectie van belangrijke of opvallende standpunten in de verkiezingsprogramma’s, die van belang zijn voor het werkveld van professionals.

Lees hier deel 1 van deze serie over de verkiezingen: Wat hebben partijen de wijk te bieden?

Lees hier deel 2 van deze serie over de verkiezingen: Hoe pakken politieke partijen armoede en schulden aan?

1: VVD

De VVD wil doorgaan met de Hervormingsagenda Jeugd. De meest kwetsbare jongeren en gezinnen moeten kunnen rekenen op hulp als zij die nodig hebben. De liberalen willen dat gezinnen die kampen met meerdere problemen worden geholpen met een totaalplan en vaste regisseur.

Verder wil de partij voorkomen dat jongeren afglijden naar de zware criminaliteit. Dat betekent dat blijvend wordt ingezet op maatregelen en interventies die jongeren bewezen effectief uit de zware criminaliteit houden. In de wijken wordt meer ingezet op wijkrecherche en jeugdboa’s.

Verder wil deze partij dat mentale problematiek sneller gezien en verholpen wordt, om erger te voorkomen. Daar wordt de rol van sportverenigingen, het onderwijs en de werkgevers voor verstevigd. Bij mensen met psychische klachten moet breder gekeken worden naar oorzaken. Samenwerking met andere terreinen, zoals hulp bij schulden, is daarbij noodzakelijk.

2: Nieuw Sociaal Contract

Deze partij benadrukt dat het, als het om het welbevinden van kinderen, jongeren en gezinnen gaat, belangrijk is om oorzaken aan te pakken in plaats van symptomen te bestrijden. In dat licht neemt NSC de kritiek van de Raad van State en de Algemene Rekenkamer op de gepresenteerde Hervormingsagenda Jeugd serieus. ‘Wij willen fundamentele aspecten van het jeugdzorgstelsel opnieuw bezien: wie is waarvoor verantwoordelijk, welke bevoegdheden zijn nodig en hoe wordt de zorg betaald?’

Verder benadrukt de partij dat uithuisplaatsing zo veel mogelijk voorkomen moet worden. Ook is een betere jeugd- en rechtsbescherming van kinderen en gezinnen een aandachtspunt. ‘De stem van het kind moet worden gehoord en meegewogen in alle besluiten die over het kind en het gezin gaan.’

NSC pleit verder voor brede aandacht voor neerslachtigheid en depressies onder tieners en jongvolwassenen en voor eenzaamheid onder ouderen.

3: GroenLinks-PvdA

GroenLinks-PvdA wil ‘haast maken’ met het doorvoeren van de plannen van de Hervormingsagenda Jeugd. Specialistische zorg voor jongeren met de meest complexe problemen, denk aan jeugd-ggz en jeugdbescherming, wil deze partij regionaal en soms nationaal regelen. Wel moeten jongeren meer zeggenschap en eigen regie krijgen over hun behandeling.

Veel jongeren komen in de problemen bij de overgang van jeugdzorg naar volwassenzorg, ziet GroenLinks-PvdA. Daarom wordt de leeftijdsgrens van 18 jaar versoepeld, zodat jongeren nog tot minstens 21 jaar gebruik kunnen maken van jeugdhulp die ze al hebben. 

Verder wil de partij de meest kwetsbare jongeren beter beschermen tegen de verlokkingen van criminele organisaties door samen met ouders, gemeenten, scholen, jeugdzorg, (specialistische) jongerenwerkers, rolmodellen en politie beschermende netwerken om ze heen te bouwen. Naast sport zijn muziek, theater of schilderen hierbij ‘beproefde methodes’.

4: PVV

De Partij voor de Vrijheid heeft in het verkiezingsprogramma weinig aandacht voor (de zorgen van) jongeren. Er zijn drie onderwerpen die nadrukkelijk betrekking op hen hebben:

• De verkoop van drugs aan minderjarigen wordt dubbel zo zwaar gestraft.
• De wachtlijsten in de jeugdzorg moeten teruggedrongen worden.
• De doorgeslagen betutteldrift moet stoppen. De overheid kan voorlichten, maar bepaalt niet of je rookt, drinkt en wat je eet. Geen suikertaks en geen vleestaks.

5: BBB

BBB is een ‘voorstander van het terugbrengen van de vroegere gezinshulp die in gezinnen die dat zelf niet voor elkaar krijgen rust, reinheid en regelmaat brengt. Daardoor ontstaat er ruimte om zelf weer meer voor de kinderen te zorgen.’

Buurthuizen, jeugdhonken en jongerenhubs dragen volgens BBB bij aan preventie en aansluiting op de belevingswereld van jongeren. De partij wil dat deze faciliteiten op alle mogelijke manieren in stand gehouden worden en waar nodig uitgebreid.

Complexe echtscheidingen doen volgens de partij een groot beroep op jeugdzorg en jeugdbescherming. ‘Kinderen raken beschadigd en dit beïnvloedt hun verdere leven. BBB wil inzetten op vroegtijdige hulp en ondersteuning bij echtscheidingen gericht op het voorkomen van schade bij kinderen.’

De partij constateert verder dat er regionale verschillen bestaan in de resultaten en successen van de jeugdhulp. Om die reden wordt gepleit voor een betere uitwisseling van kennis en ervaring over wat goed werkt en wat effectieve en passende interventies zijn in verschillende situaties.

6: D66

D66 wil de aandacht voor mentale gezondheid vergroten, met name bij jongeren. Met werkgevers en onderwijsinstellingen wil de partij afspraken maken over preventie. Na behandeling wordt ook begeleiding via nazorgtrajecten of bij een herstelacademie aangeboden.

Als jongeren dat willen, biedt D66 jeugdzorg tot 21 jaar, die geleidelijk wordt afgebouwd vanaf 18 jaar. In deze afbouwfase wordt erop ingezet om jongeren te begeleiden naar wat de “Big 5” wordt genoemd: een woning, onderwijs of werk, inkomen, welzijn en een stabiel sociaal netwerk die een jongere nodig heeft om zelfstandig te kunnen leven. D66 accepteert het niet dat jongeren dak- of thuisloos raken op hun achttiende, omdat de jeugdzorg stopt. 

Gemeenten moeten voldoende geld hebben om de jeugdzorg goed te kunnen regelen, vinden de democraten. Daarom gaat de partij samen met gemeenten aan de slag met de Hervormingsagenda om de jeugdzorg toekomstbestendig te maken. Ook worden de investeringen in de jeugdbescherming verhoogd. ‘Het beschermen van de kwetsbaren in de samenleving is een kerntaak van de overheid die nu onvoldoende wordt ingevuld. We richten ons daarbij op de positie van zowel het kind als de ouders.’

7: Partij voor de Dieren

De Partij voor de Dieren vindt dat de jeugdzorg zich in ‘slechte staat’ bevindt. Daarom moet flink geïnvesteerd worden om de werkdruk te verminderen en de wachtlijsten terug te dringen. Verder vindt de partij dat de verschillen tussen gemeenten in aanbod en kwaliteit van jeugdhulp onaanvaardbaar. De partij wil zorgen dat elke gemeente voldoende middelen heeft voor een goed georganiseerde jeugdzorg. De leeftijdsgrens gaat naar 21 jaar en de jeugdhulp wordt vanaf 18 jaar geleidelijk afgebouwd.

Daarnaast krijgen gemeenten ook meer budget voor gerichte ondersteuning aan ouders met kinderen die dreigen af te glijden. Die ondersteuning komt bij voorkeur van professionals in wie de jongeren in kwestie zich kunnen herkennen.

De partij is ook voorstander van een jaarlijkse meting naar het studentenwelzijn in het kader van preventie, vroegsignalering en taboedoorbreking. Het aanbod van studentenpsychologen wordt daarom vergroot, zodat studenten op een redelijke termijn hulp kunnen inroepen. Ook is een integrale aanpak voor suïcidepreventie in onderwijs, zorg en op sociaal-economisch terrein nodig om het aantal zelfdodingen terug te dringen.

8: SP

De Socialistische Partij wil dat de financiële verantwoordelijkheid voor de specialistische jeugdzorg bij de Rijksoverheid neergelegd wordt.

Bij de inrichting van buurten moet volgens de partij meer rekening worden gehouden met mogelijkheden voor kinderen om te spelen en te sporten. Dat moet ook mogelijk zijn voor kinderen met een handicap. Jongeren hebben recht op een eigen plek, ook om rond te hangen. De partij wil daarom ook investeren in het buurtwerk en in buurtcentra.

De sociaaleconomische gezondheidsverschillen wil de SP verkleinen door meer in te zetten op preventie. Dat begint met een ‘stevige aanpak van de suiker-, vet- en tabaksbedrijven en hun lobby’. De SP wil meer investeren in sport en steunt sportverenigingen, waardoor sport bereikbaar en betaalbaar wordt voor iedereen, inclusief mensen met een beperking.

9: Forum voor Democratie

De jeugdzorg en ggz gaan gebukt onder veel problemen, zoals toename van bureaucratie, minder aanbod en een toename van wachtlijsten, ziet Forum voor Democratie. De partij is voor landelijke financiering en organisaties van de jeugdzorg en de ggz. ‘Tegelijkertijd gaan we de jeugdzorg fundamenteel herzien, met name waar het de financiële prikkels en de uithuisplaatsingen betreft.’

De partij is verder wars van het ‘woke beleid’. Daarom moeten geen subsidies verstrekt worden aan organisaties die ‘op scholen seksualiteit opdringen aan kinderen, zoals de Rutgers Stichting’. Ook mogen kinderen niet deelnemen aan ‘pride parades’ en ‘dragqueenshows’.

10: CDA

Het CDA steunt de inhoud van de Hervormingsagenda Jeugd. Het Rijk moet hierbij oog houden voor voldoende financiën. Jeugdzorg moet gericht worden op effectieve zorg voor de gezinnen die dat echt nodig hebben. Wanneer kinderen (tijdelijk) niet meer thuis kunnen wonen, worden zij zoveel mogelijk in gezinsvervangende thuissituaties opgevangen.

Jeugd en gezinnen die vatbaar zijn voor criminaliteit moeten volgens het CDA eerder in beeld komen, zodat direct passende hulp en begeleiding kan worden geboden. De partij signaleert dat jongeren die vatbaar zijn voor criminaliteit te vaak op een wachtlijst voor (zorg-) instellingen staan, waardoor de ‘ellende zich herhaalt of verzwaart’. Deze jongeren krijgen prioriteit en waar nodig wordt de capaciteit uitgebreid.

Kinderopvanglocaties, scholen, sportverenigingen en zorginstellingen krijgen middelen om kinderen en jongeren te stimuleren om gezond te eten, niet te roken, geen drugs te gebruiken en meer te bewegen. Dat is goed voor de gezondheid en de leerprestaties, stelt het CDA. Mentale gezondheid is net zo belangrijk als lichamelijke gezondheid.

11: ChristenUnie

De Hervormingsagenda, die samen met het veld is opgesteld en breed gesteund wordt, is voor de CU de komende jaren leidend voor het verbeteren van de jeugdzorg. De partij wil dat er snel een betere afbakening komt van wat er wel en niet onder jeugdhulp valt. In sommige gevallen moet de jeugdzorg zich misschien juist terugtrekken om ruimte te geven aan gemeenschappen. Dit vergt keuzes welke behandelingen wel en niet onder de Jeugdwet vallen. De partij wil verder dat jeugdhulp beter georganiseerd wordt. Daardoor wordt juist de specialistische jeugdhulp beter beschikbaar, zodat jongeren met bijvoorbeeld suïcidale gedachten, trauma’s of een eetstoornis sneller geholpen worden.

De CU vraagt ook aandacht voor manieren om hulp te verlenen aan het gezin als geheel. Als jeugdhulp ingezet wordt, bekijkt de overheid eerst of er sprake is van problemen rond bestaanszekerheid of in de relationele sfeer. Die moeten ook aangepakt worden, stelt de partij.

Omdat jongvolwassenen kwetsbaarder zijn voor de verleidende effecten van gokspelletjes en games wil de CU de leeftijdsgrens voor gokken verhogen naar 24 jaar.

12: Volt

Jeugdzorg moet gezinszorg worden met de jongere als uitgangspunt, vindt Volt. Dit betekent dat er breed gekeken wordt wat een gezin nodig heeft en dat medezeggenschap voor alle jongeren die betrokken zijn bij jeugdzorg goed geregeld is. De partij wil dat een jongere minimaal tot de leeftijd van 23 jaar in jeugdzorginstellingen moet kunnen blijven als dit nodig is.

Verder maakt de pro-Europese partij zich er hard voor om de geestelijke gezondheidszorg beter toegankelijk en voor jongeren tot 25 jaar gratis te maken. Driekwart van de psychiatrische stoornissen manifesteert zich namelijk voor het 25ste levensjaar. Laagdrempelige en adolescentvriendelijke hulp is dus van groot belang.

Ook wil Volt een ‘deltaplan’ maken voor de online bescherming van kinderen en jongeren.

13: DENK

Denk vraagt aandacht voor de overgang van 17 naar 18 jaar, het moment waarop jongeren voor de wet volwassen worden. De partij vraagt aandacht voor de ‘financiële aspecten en andere verantwoordelijkheden’. 

Preventie begint bij het gezin: de partij is daarom ‘fel tegen de bezuinigingen op jeugdzorg en tegen huisuitzettingen van gezinnen’. De manier waarop dit uitgewerkt moet worden en hoe de partij onder meer aankijkt tegen de Hervormingsagenda Jeugd, wordt echter niet genoemd.

Denk wil verder dat de straffen voor ronselaars die kwetsbare jongeren inzetten voor criminele activiteiten moeten worden verzwaard.

14: SGP

De SGP steunt de beweging die met de Hervormingsagenda Jeugd in gang is gezet. Het komt nu aan op de uitvoering ervan. Bij veel gemeenten hangt de jeugdzorg als een financiële molensteen om de nek, wat hen belemmert om de transformatie van de jeugdhulp vorm te geven. De SGP vindt dat gemeenten hiervoor financieel gecompenseerd moeten worden door het Rijk. Gemeenten moeten vooral wat doen aan de vraag naar lichte vormen van jeugdhulp. Niet elke opvoedvraag hoeft uit te monden in een intensief hulptraject.

De partij vindt verder dat niet de leeftijd, maar ‘zelfstandigheid’ het criterium moet zijn om de jeugdzorg te verlaten. Veel jongeren die 18 jaar worden, kunnen nog wel wat hulp en ondersteuning gebruiken als opmaat naar volwassenheid.

De SGP vraagt ook aandacht voor jongvolwassenen met een licht verstandelijke beperking. Zij dreigen tussen wal en schip te vallen. De samenleving wordt voor hen te ingewikkeld. Snellere en betere samenwerking tussen school, zorgaanbieder en gezin is nodig om te zien welke hulp en ondersteuning nodig is.

15: JA21

JA21 ziet dat het ontbreken van continuïteit en stabiliteit in het zorgtraject het emotioneel welzijn van jongeren ‘zeer negatief’ kan beïnvloeden. ‘Vaak worden meerdere instanties betrokken bij een enkele hulpvraag, wat leidt tot een gebrek aan overzicht en coördinatie. Dit complexe netwerk van diensten maakt het voor jongeren moeilijk om de benodigde ondersteuning te begrijpen.’ Om die reden moet de samenwerking in de jeugdzorgregio’s steviger aangezet worden.

Daarnaast is JA21 van mening dat vroegtijdig (dreigende) problematiek moet kunnen worden vastgesteld, zodat een eventuele interventie op tijd kan plaatsvinden. Dit vraagt ook betrokkenheid van scholen. ‘Nu de Hervormingsagenda Jeugd is vastgesteld, moet er dan ook snel opvolging aan worden gegeven, zonder dat gemeenten worden geconfronteerd met opgelegde bezuinigingen door de rijksoverheid.’

JA21 wil verder sport stimuleren om de levenskwaliteit van Nederlanders te verhogen.

Lees hier de volledige verkiezingsprogramma’s van de 15 hierboven besproken partijen: VVD, Nieuw Sociaal Contract, GroenLinks-PvdA, PVV, BBB, D66, Partij voor de Dieren, SP, Forum voor Democratie, CDA, ChristenUnie, Volt, Denk, SGP, JA21