De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) is bezig met een breed onderzoek naar hygiëne en infectiepreventie in de ouderenzorg. Onder meer bij verpleeg- en verzorgingshuis Berchhiem van De Friese Wouden (Friesland) ontdekte de inspectie dat de persoonlijke hygiëne van medewerkers veel te wensen overliet. De organisatie werd onder verscherpt toezicht gesteld. Peter Molenaar, adviseur infectiepreventie bij GGD Amsterdam weet dat de staat van hygiëne in Nederlandse verpleeghuizen bedroevend kan zijn: ‘Er zijn veel zorginstellingen die onder verscherpt toezicht staan, ook in Amsterdam.’

Bestrijden

Ouderen in verpleeghuizen lopen een verhoogd risico om een infectieziekte op te lopen. Ze hebben een hoge leeftijd, een minder goede weerstand en leven dicht op elkaar. ‘We krijgen steeds meer te maken met infecties, veroorzaakt door resistente micro-organismen die steeds moeilijker te bestrijden zijn. Daarom is juist in deze zorginstellingen de hygiëne zo belangrijk.’

Actief
Verpleeghuizen moeten meer pro-actief zijn in hun hygiënebeleid, vindt Molenaar. ‘Ze zijn vaak te afwachtend als het gaat om hygiëne en infectiepreventie. Instellingen krijgen ieder jaar weer te maken met veel voorkomende infectieziekten. En dat gebeurt bij wijze van spreken altijd op vrijdagmiddag vier uur. En dan moet er nog een plan komen. Zorg dat je die protocollen al hebt voorbereid: dat iedereen weet wat hij moet doen, wie er verantwoordelijk is en welke materialen er nodig zijn.’

Handen wassen

Volgens Molenaar gaat er vooral bij het uitvoeren van de algemene voorzorgmaatregelen veel mis: handen wassen, het juist gebruik van handschoenen en schorten en een goede reiniging. ‘De redenen hiervoor kunnen soms heel eenvoudig zijn: er ontbreekt een kraan of de zeepdispenser is leeg. Ook gebruikt men dezelfde handschoenen voor verschillende cliënten.’ Het is volgens de deskundige daarom belangrijk dat er niet alleen richtlijnen zijn voor de werknemers, maar dat zij zelf ook goed weten waarom hygiëne zo belangrijk is. ‘En daar komt scholing bij kijken.’

Gedragsverandering

Hoe en wanneer je je handen moet wassen, dat je handschoenen op een juiste manier gebruikt en hoe je moet schoonmaken, valt dus te leren. Maar volgens Molenaar is er in veel gevallen een gedragsverandering nodig. Bij verzorgenden, maar ook bij leidinggevenden en artsen. ‘Maak daarom met elkaar duidelijke afspraken. Bepaal de norm. Het dragen van sieraden is vaak een probleem. Spreek samen af dat “we op het werk geen sieraden dragen” dan is dat een duidelijke regel. Ook voor afdelingshoofden, anders wordt zo’n afspraak ongeloofwaardig.’

Actieplan
Het team van Molenaar controleert en adviseert zorginstellingen door mee te lopen op de werkvloer, hun bevindingen te bespreken en vervolgens een actieplan op te stellen. ‘Dat actieplan maken we het liefst in samenwerking met de werknemers. Zij moeten daar ook achter staan.’ Dat verzorgenden geen tijd voor hygiëneregels zouden hebben, is volgens Molenaar niet altijd een argument. ‘Wanneer je hygiëne op de juiste wijze uitvoert voer je simpelweg de handeling in een andere volgorde uit, maar je blijft hetzelfde werk doen. Vaak is het onwetendheid. Wanneer we werknemers echt laten zien hoe het wel moet, merken we dat de adviezen van harte worden aangenomen.’

Tips voor hygiëneverbetering:

Bepaal samen met je team wat de normen zijn. Bijvoorbeeld: we dragen geen sieraden. Of: wat verstaan we precies onder ‘regelmatig schoonmaken’ en hoe spreken we elkaar aan op het overtreden van deze regels.

Stel een hygiënecommissie in die een actief beleid voert en bewaakt met betrekking tot infectiepreventie in de organisatie, anders ben je bezig met infectiebestrijding in plaats van infectiepreventie.

Zorg voor jaarlijkse scholing van alle medewerkers ( verzorging en verpleging, schoonmaakpersoneel, maar ook (para)medici).

Zorg dat er per afdeling/etage een medewerker extra geschoold wordt over infectiepreventie. Deze medewerkers signaleren snel problemen en hebben een voorbeeld- en vraagbaakfunctie naar de andere teamleden.

Maak protocollen voor veelvoorkomende infectieziekten. Als bijvoorbeeld het Norovirus uitbreekt, kun je met een duidelijk protocol iedereen snel informeren hoe te handelen.

Sommige organisaties nemen de richtlijnen van de Werkgroep Infectie Preventie (WIP) één op één over op hun intranet en denken dat werknemers zo alles te weten komen, weet Molenaar. ‘Het is de bedoeling dat de richtlijnen omgezet worden in leesbare en makkelijk te vinden protocollen met vermelding wie waar voor verantwoordelijk is, dus je moet daar als organisatie actief mee omgaan.’

Kijk voor meer informtie op het Landelijk Centrum Hygiene en Veiligheid (LCHV)