Probleemwijken aanpakken. Waar Leefbaar Rotterdam de discussie de laatste twee jaar vooral over spreiding van allochtonen uit niet-westerse landen voerde, wordt de term ‘allochtoon’ door gemeentebesturen angstvallig gemeden. Nee, het gaat niet om het spreiden van kansarme allochtonen, maar om diversiteit in wijken. In dit gebeurt niet alleen in Rotterdam.

‘Wij spreiden niet,’ zegt Karen Buschman, bestuursvoorlichter stedelijke ontwikkeling van Amsterdam. ‘Wij geven in een aantal flats alleen bepaalde mensen voorrang.’ Hille Eleveld van de gemeente Den Haag: ‘Wij spreiden niet in achterstandswijken, maar benaderen het anders. We proberen de doorstroom te bevorderen.’Marie-Louise van Kleef, de Utrechtse wethouder Ruimtelijke Ordening en Wonen: ‘Utrecht voert geen spreidingsbeleid van mensen, wel een beleid om te komen tot meer differentiatie van woonmilieus.’

Initiator van de Rotterdamse aanpak is Dominic Schrijer. Als PvdA-bestuurder van de Rotterdamse deelgemeente Charlois startte hij het debat over verarming in het stadsdeel. ‘Het is belachelijk dat Utrecht, Den Haag en Amsterdam zoveel kritiek hebben op de Rotterdamse aanpak. De realiteit is dat zij mensen uitsluiten en Rotterdam dat nooit heeft gedaan. Bovendien proberen zij net zo goed diversiteit in wijken te krijgen. Marktwerking heeft ertoe geleid dat de huizen in Amsterdam niet betaalbaar zijn en bovendien is in andere steden economische binding nodig om er te gaan wonen. Rotterdam is altijd te sociaal geweest en heeft als opvang voor iedereen gefungeerd. Iedereen was welkom en daarmee hebben we de economische positie verzwakt.’

Symboliek

De Verzamel- en Uitzonderingswet biedt de vier grote steden de mogelijkheid om in buurten inkomenseisen te stellen, economische kansenzones te benoemen waar bedrijven een voordeeltje krijgen als ze zich er gaan vestigen, en malafide huiseigenaren aan te pakken. Schrijer heeft dubbele gevoelens over de nieuwe wet. ‘Het is natuurlijk veel te laat, maar eindelijk staat het begrip verarming van wijken op de agenda. Leefbaar Rotterdam heeft de discussie naar allochtonen getrokken, maar dat was helemaal niet mijn intentie. Wat ik minder vindt aan de wet, is dat het een hoog symboliekgehalte heeft. Er wordt weinig extra geboden. Inkomenseisen stellen in bepaalde buurten mag, maar vervolgens staat niet in de wet waar deze mensen naar toe moeten. Het kabinet gaat ervan uit dat huurders met lage inkomens wel in gemeenten in de regio terechtkunnen, maar in de praktijk is dat een heel ander verhaal. Dit moet je regionaal regelen. Zet je het niet op papier, dan verwacht ik dat veel gemeenten niet meewerken. Solidariteit is niet vanzelfsprekend.’

Na de maandenlange discussies over een eventueel spreidingsbeleid in Rotterdam, werd afgelopen maart bekend dat ook Utrecht kansarmen wil spreiden over de stad en gemeenten rondom de stad. Marie-Louise van Kleef, wethouder Ruimtelijke ordening en Wonen, vindt dat het in de Utrechtse plannen niet gaat om het spreiden van allochtonen. Ook ziet ze de nieuwe wet niet zo zitten. ‘De wet is erg toegesneden op de Rotterdamse problematiek. Een verschijnsel als malafide huiseigenaren doet zich in Utrecht niet op grote schaal voor. Aan een deel van de instrumenten in de nieuwe wet om tegen uitwassen op te treden hebben wij in Utrecht geen behoefte. Utrecht voert geen spreidingsbeleid van mensen, wel een beleid om te komen tot meer differentiatie van woonmilieus.’

Met de woningcorporaties heeft de gemeente Utrecht afspraken gemaakt over een betere spreiding van sociale huurwoningen over de stad. ‘Door in Leidsche Rijn naast koopwoningen ook sociale huurwoningen te bouwen, kunnen we in wijken als Kanaleneiland, Overvecht, Hoograven en Zuilen huurwoningen vervangen door koopwoningen. Op die manier geven we wijkbewoners kans om in hun eigen wijk wooncarrière te maken. Omdat spreiding van woonmilieus een meerjarig project is, starten we per 1 juli met enkele experimenten met selectieve woontoewijzing in een aantal probleemflats in de wijk Overvecht.’ Vrijkomende woningen worden daar bij voorrang toegewezen aan samenwonende starters met werk in de leeftijd van 25 tot 40 jaar. Voor het starten van deze experimenten is de nieuwe wet niet nodig, zegt Van Kleef. ‘We gebruiken daarvoor het experimenteer artikel in de huisvestingsverordening.’

Experimenteren met selectieve woontoewijzing. De wijken Overvecht en Kanaleneiland bestaan grotendeels uit allochtone bewoners. Toch benadrukt Van Kleef dat het niet gaat om het spreiden van mensen en al helemaal niet om het spreiden van allochtonen. ‘Utrecht wil geen spreidingsbeleid van mensen invoeren, wel afspraken met regiogemeenten over een betere regionale spreiding van huur- en koopwoningen. Het gaat bij ons om een geleidelijke verandering van het woningaanbod. Spreiding van woonmilieus draagt bij aan een betere mix van kansarme en kansrijkere bewoners en zorgt voor een beter draagvlak voor voorzieningen in de wijk. Kansrijk heeft voor mij geen kleur.’

Hulpverlening

Dominic Schrijer is teleurgesteld over de definitie die de meeste gemeenten geven aan het begrip kansarm. ‘Toen ik de discussie over verarming startte, bedoelde ik mensen die zichzelf niet kunnen redden. Die geen geld en woning bezitten en daarnaast allerlei problemen hebben op sociaal gebied. Zij zorgen voor de overlast. Niet iemand die minder dan 120 procent verdient van het minimumloon. Wil je het probleem in achterstandswijken echt oplossen, dan moet je veel aan outreachende hulpverlening doen. Daar hoor ik verder weinig over.’

Ook het Amsterdamse stadsdeel Bos en Lommer heeft van het college toestemming gekregen om te experimenteren met de woningtoewijzingregels. Sinds twee maanden wordt de inkomensnorm bij woningtoewijzing in het stadsdeel losgelaten. ‘Dat is wat anders dan inkomenseisen stellen,’ zegt Karen Buschman, bestuursvoorlichter stedelijke ontwikkeling. Doel van het voorlopig éénjarig experiment is de mogelijkheden voor kansrijke groepen om zich in Bos en Lommer te vestigen te vergroten.

‘Ik wil benadrukken dat bij Bos en Lommer het omgekeerde gebeurt van de plannen in Rotterdam. We discrimineren niet, maar laten de inkomenseis los. We zijn in Amsterdam bezig met sociale vernieuwingsplannen om bepaalde wijken weerbaarder te maken. Daarnaast is er dus het experiment. Amsterdam heeft niet met dezelfde problemen te maken als Rotterdam, die de afgelopen jaren weinig aan stadsvernieuwing heeft gedaan. In de Bijlmer zijn we namelijk tien, vijftien jaar geleden al begonnen met stedelijke vernieuwing. Eenvormigheid in wijken kun je niet in korte tijd aanpakken, daar moet je jaren de tijd voor nemen.’ Amsterdam sluit kansarme allochtonen volgens Buschman niet uit, maar geeft bepaalde groepen voorrang. ‘Zo krijg je sneller wat jonge mensen en diversiteit in de wijk. Daarnaast slopen we ook woningen en komt er nieuwbouw. We weten in Amsterdam goed wat we willen en dat kunnen we via de huidige regels doen. Bepaalde onderdelen van de nieuwe wetsvoorstellen zijn op de hoofdstad dus niet van toepassing.’

Diversiteit

Den Haag benadert het probleem anders, zegt woordvoerder Hille Eleveld. De gemeente spreidt volgens eigen zeggen niet, maar heeft wel een grondige aanpak in achterstandswijken. Ze probeert mensen met een bovenmodaal inkomen in de wijk te houden en daarnaast doorstroom te bevorderen. Dit laatste probeert de gemeente te bereiken door actief op te treden tegen onrechtmatige bewoning en mensen die illegaal gehuisvest zijn. Er is een meldpunt waar mensen verdachte huiseigenaren kunnen doorgeven. Arend Hilhorst, de Haagse wethouder van Ruimtelijke Ordening, Stedelijke Ontwikkeling en Wonen, is geen voorstander van inkomenseisen in achterstandswijken. ‘Het belangrijkste dat we in achterstandswijken doen is huurwoningen verkopen, maar dat is niet in een paar jaar gerealiseerd. Ik ben er principieel tegen om inkomenseisen te stellen, maar de andere twee punten in de nieuwe wet vind ik goed. Je mag geen mensen weren uit bepaalde buurten. Iedereen heeft recht op een woning. Een gevarieerd aanbod van woningen lijkt me een betere oplossing. Ik vind dat we al voldoende mogelijkheden hebben om diversiteit in wijk te krijgen. Problemen niet spreiden maar oplossen, is mijn filosofie.’