Het is een ambitieus plan: in 2022 mogen er geen dak- en thuisloze jongeren meer zijn in de veertien gemeenten die deelnemen aan het Actieplan. Blokhuis: ‘Ter geruststelling: dan spreken we ook wel over het overgrote deel van de dak- en thuisloze jongeren want de veertien gemeenten die meedoen, zijn de gemeenten waar de meeste dak- en thuisloze jongeren zijn.’

Realistisch?

Hoe realistisch is het dat er in die gemeenten straks echt geen dak-en thuisloze jongeren meer zijn? ‘Het is een hoge ambitie, maar toch gaat het best goed met de uitvoering van het plan. Een aantal gemeenten zeggen nu al te weten dat ze de ambitie gaan halen of er in elk geval dicht in de buurt komen. Anderen weten dat ze het niet gaan halen. Dat heeft dan eigenlijk twee oorzaken. De eerste is de coronacrisis, waardoor een heleboel plannen minder snel uitgewerkt kunnen worden en de tweede is het tekort aan woonplekken.’

Nieuwe groep dak- en thuislozen

De coronacrisis heeft dus invloed op de uitvoering van het Actieplan. Deels omdat plannen langer blijven liggen, wellicht ook deels omdat er een nieuwe groep dak- en thuislozen ontstaat door de coronacrisis? Blokhuis: ‘Dat is nog lastig in beeld te krijgen. Het is niet zo dat er nu meteen een enorme toename is van dak- en thuisloze mensen. Dat heeft mede als oorzaak dat het kabinet miljarden investeert om mensen aan het werkt te houden, bedrijven te ondersteunen. Tegelijkertijd zien we wel dat huiselijk geweld en het aantal echtscheidingen toenemen en dat kan weer leiden tot dakloosheid. De toename van dak- en thuislozen daardoor is nu niet sky high, we zien wel een lichte toename, maar misschien hebben we nog niet iedereen in beeld. Wat dat betreft neem ik ook mijn hoed af voor al die hulpverleners die zoveel mooie initiatieven starten en digitaal hulp en ondersteuning blijven bieden om ook de mensen die het moeilijk hebben goed in beeld te houden.’

Positief effect van corona

Overigens heeft de coronacrisis volgens de demissionair staatssecretaris niet alleen een negatief, maar zeker ook een positief effect. ‘Namelijk dat de opvanglocaties een beetje af gaan van het oude denken dat je deze mensen wel met tien, twintig man op een grote slaapzaal kwijt kunt en drugsgebruikers, alcoholgebruikers en mensen zonder verslaving allemaal bij elkaar kunt laten slapen. Dat is echt opvang oude stijl, met respect voor de locaties die nog zo werken, maar daar wel vanaf moeten. Je ziet dat gemeenten nu, door de coronacrisis starten met het ombouwen van locaties. Dat moet ook wel om de 1,5 meter maatregel te blijven effectueren. Er zijn er een paar die dat meteen rigoureus doen en die naar een en tweepersoonskamers gaan.’

Voldoende plekken

Maar door de opvanglocaties anders in te richten en de grote slaapzalen om te bouwen tot kleinere kamers, heb je wel meteen minder bedden. Blokhuis: ‘Dat is zo. Het is daarmee alle hens aan dek want de uitdaging om voldoende opvang te bieden is groter. Daar proberen we als Rijk ook bij te ondersteunen. In de brede aanpak van dak- en thuisloosheid, dus ook voor volwassenen, hebben we daarom 200 miljoen euro vrijgemaakt en daar wordt door gemeenten dankbaar gebruik van gemaakt om locaties zo om te bouwen dat er voldoende plekken beschikbaar blijven.’

Morele plicht

Toch klinkt het allemaal makkelijker dan het in werkelijkheid is. Want een structurele oplossing bieden om dak- en thuisloosheid tegen te gaan, is niet gemakkelijk. Al is het maar omdat dak- en thuislozen over het algemeen geen adres hebben en dus officieel geen inwoner zijn van een gemeente. Het is dus denkbaar dat gemeenten een aanvraag voor hulp van een dakloze afwijzen en er de voorkeur aan geven tijd en geld te steken in hulp aan de eigen inwoners. Hoe moeten gemeenten en professionals hiermee omgaan? ‘De problematiek is inderdaad heel ingewikkeld. Soms krijg je te maken met multiprobleemsituaties waarbij bijvoorbeeld sprake is van schulden, verslaving, langdurige dakloosheid en een niet afgeronde opleiding. Het is lastig voor gemeenten dit soort ingewikkelde problemen te tackelen’, erkent de demissionair staatssecretaris. ‘Tegelijkertijd vind ik het een keiharde morele plicht van gemeenten om dat wel te doen. Gemeenten mogen daklozen niet zomaar wegsturen. We hebben in het verleden met hulp van mystery guests getoetst hoe gemeenten omgingen met dit soort aanvragen. Sommige gemeenten vielen daarbij echt door de mand. Zij stuurden de mystery guest weg. Die gemeenten heb ik vervolgens aan tafel geroepen om ze erop te wijzen dat we in de wet een duidelijke afspraak hebben dat als iemand in zo’n kwetsbare positie zich bij je meldt, je diegene moet helpen. En dus geen nee kunt verkopen. Het is natuurlijk makkelijker gezegd dan gedaan, maar tegelijkertijd is dit wel echt een brede maatschappelijke opgave. Het gaat om mensen in super kwetsbare posities, die vaak ook niet gezien worden door anderen. Laten we hen helpen en laten we dat dan zien als een mooie uitdaging. Want het kan toch niet zo zijn dat we in ons stinkend rijke land mensen gewoon aan hun lot overlaten?’