Naar de smaak van Marjan Slob is ‘de blik in onze cultuur soms té veel naar binnen gericht. Je bent je eigen project’, je moet ‘jezelf goed leren kennen’ -alsof er binnenin een ‘ware zelf’ zit waar je trouw aan bent of niet. Slob vraagt zich af of deze individualistische blik wel de meeste verstandige, vriendelijke en heilzame blik is, ook voor sociale professionals.

Welke rollen spelen mensen?

Ze verwijst naar Erving Goffman. Deze Canadese socioloog analyseerde vorige eeuw menselijk gedrag in toneelmetaforen. Wat voor rollen spelen mensen – op het werk, privé, in relaties met anderen – op verschillende podia? ‘En door van deze metaforen gebruik te maken, duiken er allerlei vragen op. Is er een regisseur, hoe zit het script in elkaar? Welke waardes breng je over het voetlicht? Heb je voldoende tijd om te repeteren? Voor wie is het stuk bedoeld?’

Bevrijdend

Het kan volgens Slob voor professionals in zorg en welzijn bevrijdend werken om eens met zo’n heel ander perspectief te kijken. ‘Je hebt er niets voor nodig. Ik nodig professionals alleen uit om hun werk met een andere bril te bezien. Andere woorden leiden soms ook tot andere inzichten. En het maakt een gesprek veel speelser. De vraag “Heb ik nog wel de juiste rol?” is minder beladen, hanteerbaarder, dan de vraag of je wel goed in je vel zit.’

‘Al die rollen die we op verschillende podia spelen, maken wie we zijn’

Eerder, bij een bijeenkomst voor bestuurders, merkte Slob hoe ‘bevrijdend’ dit dramaturgische perspectief kan werken. ‘Bestuurders zijn gewend om zichzelf te zien als regisseur, maar ze realiseerden zich ineens dat zij ook te maken hadden met producers.’

Waarden

Slob noemt het haar missie om zaken die in de huidige maatschappij té veel in het innerlijk worden geplaatst naar buiten te plaatsen. ‘De tendens in onze cultuur is om alles te individualiseren, maar integriteit bijvoorbeeld heeft niet alleen te maken met jezelf en jouw eigen waarden. Het gaat ook over jouw rol binnen een organisatie, over de waarden van het script. Al die rollen die we op verschillende podia spelen, maken wie we zijn.’

‘Eenzaamheid is een gebrek aan verbinding’

De dramaturgische blik en de inzichten van Goffman komen ook naar voren in haar boek De Lege Hemel: over eenzaamheid dat vorig jaar verscheen. Eenzaamheid definieert Slob daarin als een gebrek aan verbinding. En eenzaamheid komt voor in allerlei vormen, kan kort- of langdurig zijn. Mensen die zich te veel vereenzelvigen met een bepaalde rol, kunnen zich ook eenzaam voelen.

Mens tussen de mensen

‘Mensen kunnen ook in het werk eenzaam zijn, wanneer ze bijvoorbeeld niet meer in het script passen’, zegt Slob. ‘Eenzaamheid klinkt zo dramatisch en het is inderdaad een pijnlijk en ongewenst gevoel, maar het is tegelijkertijd ook een heel normaal gevoel dat heel veel mensen kennen. Zo’n kijk op eenzaamheid maakt iemand die eenzaam is niet tot een freak. Nee, je bent mens tussen de mensen. Het feit dat je eenzaam bent, betekent voor mij dat het je het leven serieus neemt.’

Rollen

Slob, één van de sprekers eind januari tijdens het Zorg + Welzijn Congres ‘Topsprekers in het sociaal domein’ verwacht dat veel hulpverleners zich wel bewust zijn van de verschillende rollen die zij soms in het werk en daarbuiten hebben. ‘En dan is er nog de interessante vraag, hoeveel van die rol neem je mee naar huis? Kijk, zo’n dramaturgisch model is niet het ei van Columbus, maar het kan mensen wel een frisse kijk op hun werk bezorgen.’