De belangrijkste oorzaken waardoor problematische schulden niet opgelost kunnen worden, zijn juridische belemmeringen en het gedrag van schuldenaren, zo blijkt uit het onderzoek. Steeds meer gemeenten gebruiken bijvoorbeeld strengere afwijzingscriteria voor mensen die een beroep willen doen op schuldhulpverlening. Wanneer als je geen inkomen hebt, wanneer je eerder een beroep op schuldhulpverlening hebt gedaan, als je scheiding nog niet is afgerond, wordt er geen intake gedaan en krijg je geen ondersteuning.

Gedrag

Ook het gedrag van de schuldenaar is een bepalende factor in het oplossen van schulden. Een schuldregeling is een hele opgave, er wordt veel van mensen gevraagd. Niet iedereen is bereid of kan daadwerkelijk doen wat er wordt gevraagd. Dat kan door bijvoorbeeld een verstandelijke beperking of een verslaving, maar ook door ambivalentie. Mensen willen wel uit de schulden, maar ze willen tegelijkertijd niet hun kinderen dingen ontzeggen. Het is daarom belangrijk om ervoor te zorgen dat mensen niet gedemotiveerd raken, stellen de onderzoekers, want het gebeurt nog vaak dat schuldenaren afhaken terwijl ze wel van hun schulden afwillen.

Motiveren

De huidige wet- en regelgeving moet aangepast worden, zo bepleiten de onderzoekers. Zo moet er een harde beslagvrije voet komen, volgens de aanbevelingen. De beslagvrije voet is het deel van het inkomen waar de deurwaarder geen beslag op mag leggen. Maar steeds vaker komen schuldeisers wel aan dat deel, omdat ze niet van elkaar weten hoeveel geld ze bij iemand proberen te innen.

Verkeersboete

Je moet bovendien ook voor verkeersboetes een betalingsregeling kunnen krijgen, menen de onderzoekers. Dat kan nu nog niet. Als je het Centraal Justitieel Incasso Bureau niet in één keer kunt betalen, komen er boetes bij of kan het zijn dat het rijbewijs wordt ingenomen of de auto buiten gebruik wordt gesteld. En dat heeft veel impact: mensen verliezen hierdoor hun baan of ze sluiten weer nieuwe leningen af en komen ze van de regen in de drup.

Gemeente

De schuldhulpverlening moet bovendien toegankelijk worden voor meer schuldenaren. Gemeenten kunnen bekijken of de afwijzingscriteria voor mensen die een beroep doen op schuldhulpverlening niet té streng zijn. Veel gemeenten hebben deze eisen onder invloed van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening strenger gemaakt. Deze criteria kunnen ervoor zorgen dat situaties die voorheen wel op te lossen waren onder het nieuwe beleid niet meer op te lossen zijn, aldus het onderzoeksrapport.

De tijd is rijp voor een nieuwe schuldenbenadering, vindt Stijn Verhagen, lector Participatie en Maatschappelijke ontwikkeling. ‘Bijna alle aandacht gaat uit naar het oplossen van schulden, door te bezuinigen en te budgetteren. Maar het achterliggende maatschappelijke proces wordt niet aangepakt.’ Lees hier meer >>

Hulpverlener

De opstelling van de schuldhulpverlener is heel belangrijk als het gaat om het beïnvloeden van het gedrag van de schuldenaar, stellen de onderzoekers. Wanneer iemand heel gemotiveerd is om zijn schulden aan te pakken, maar de hulpverlener vertelt hem steeds wat hij fout doet dan kan de motivatie om de schulden op te lossen verdwijnen. Ook kan iemand met een fulltime baan door de schuldhulpverlening gevraagd worden om zes weken lang elke dinsdagmiddag mee te doen aan een bijeenkomst. Dat is moeilijk te verantwoorden bij je werkgever, de situatie is zo niet werkbaar en daardoor kan ook de motivatie verdwijnen.

Kosten

In Nederland zijn er ruim 700.000 mensen die in problematische schulden leven en ruim een miljoen die daar een serieus risico op lopen. Een problematische schuldsituatie kost de maatschappij gemiddeld 100.000 euro. Mensen met financiële problemen melden zich vaker ziek op hun werk of maken gemiddeld langer gebruik van een uitkering en door de situatie verergeren of ontstaan er gezondheidsproblemen. Per jaar zoeken ruim 100.00 mensen hulp voor problematische schulden. Bij een derde van de aanvragers is er vooralsnog geen uitzicht op een schuldenvrije toekomst.