De drugsmarkt is een markt die soms moeilijk te volgen is. Hoe interpreteer je een bepaald bericht in de media en hoe ga je met nieuws over verslavende middelen om? Hoe scheid je feit en fictie? Preventiedeskundige Tom Bart nam vorige week tijdens het Congres Verslaving in het Sociaal Domein bezoekers mee in de actuele stand van zaken. Namens Jellinek liet hij de bezoekers inzien waar je op moet letten en ruimde hij verschillende misverstanden rondom verslaving uit de weg. Waarom is alcohol verslavend?
Mythe 1: Waarom doen we niets aan het flakka-probleem?
Koppen als ‘Legale maar verwoestende drugs flakka en 3-mmc in opkomst: verslavingszorg slaat alarm‘ of ‘De zombiedrug flakka: Goedkoop en verwoestend, het afvoerputje van de verslaving‘ Volgens Bart is de drug flakka door de media-aandacht inmiddels behoorlijk ingeburgerd, wat er bijna automatisch toe leidde dat Jellinek en het Trimbos-instituut, die beide een voorname rol spelen in de voorlichting over en preventie van drugs, platgebeld werden. ‘Om meer informatie, meer trainingen, meer voorlichting over flakka. Want waarom doen we toch niets aan het flakka-probleem in Nederland?’
Bart legde uit dat flakka, dat in 2013 voor het eerst op de markt kwam in de Verenigde Staten, een werking heeft die volgens sommige gebruikers wat lijkt op die van methamfetamine (crystal meth) of cocaïne. Gebruikers krijgen veel energie en voelen zich blij en alert. Iemand kan tijdens gebruik, of zodra het uitwerkt, een sterk verlangen krijgen om het middel opnieuw te nemen, wat de kans op verslaving vergroot. Maar een groot probleem in Nederland? ‘Flakka is voor veel mensen een heel bekende term, het blijft maar oppoppen in het nieuws’, weet Bart, die de mythe graag doorprikte. ‘We monitoren het gebruik heel goed, weten precies wat er speelt. We hebben flakka weleens hier en daar gezien in Nederland, maar dat heeft tot nu toe niet tot grote problemen geleid.’
Mythe 2: Alcoholverslaving is in Nederland niet zo’n groot probleem
Bart begrijpt dat de media zo werken, maar wijst er ook op dat daardoor de aandacht wordt afgeleid van de problemen die er wél zijn. ‘Dit soort verhalen zijn spannend, eng, maar dit wordt ook door mensen gezien die in het begin van hun verslaving zitten. Zij lezen dit en denken: Hier herken ik mij niet in, hier wil ik niet bij horen. Dus ik ga het er zeker niet over hebben dat ik een verslavingsprobleem heb’, legde hij uit. Door opgeklopte berichtgeving ontstaan stigma’s rondom verslaving.
Die moeten volgens Bart bespreekbaar gemaakt worden. In dat opzicht wees hij op het alcoholgebruik in Nederland. Wat alcohol betreft zijn er 82.000 mensen die verslaafd zijn en 395.000 die alcohol misbruiken. Dat zijn in totaal 477.000 mensen, terwijl er ‘maar’ circa 31.000 mensen in behandeling (6,5 procent) zitten. ‘De treatment-gap is heel erg hoog’, aldus Bart, die wees op het ‘dokters-delay’. ‘Maar dat geldt eigenlijk voor iedereen in de zorg, in het sociaal domein, waar je ook zit.’
Bart legde dat het met het voorbeeld dat mensen zich bijvoorbeeld met lichamelijke of mentale klachten bij de huisarts of de sociaal werkers melden. In die gevallen zijn ‘we’ geneigd om vragen over alcoholgebruik amper te stellen of dat gebruik te bagatelliseren. Dat komt omdat het drinken van alcohol breed geaccepteerd is in de maatschappij. Dat maakt van alcohol óók een sociaal probleem, legde Bart uit. Huisartsen ervaren het door de brede acceptatie als drempel om in hun praktijk over het alcoholgebruik te beginnen. Het gevolg is dat de patiënt denkt dat zijn of haar probleem niét het drankgebruik is. ‘Want als zelfs de dokter er niet naar vraagt, dan zal het wel goed zijn.’
Mythe 3: Bekendere drugs als cannabis en ecstasy zijn minder relevant dan designerdrugs
Naast dit inzicht over alcohol stipte Bart ook diverse misverstanden over de drugsmarkt aan: zo liet hij zien dat er relatief veel aandacht is voor nieuwe middelen op de markt. Denk maar aan de designerdrugs. Dit zijn drugs met Nieuwe Psychoactieve Stoffen (NPS), ze staan ook wel bekend als synthetische drugs. Een voorbeeld daarvan is 3MMC, vertelde Bart. Bij Jellinek zagen ze dat 3MMC in opkomst was. ‘Het is heel verslavend, goed vergelijkbaar met cocaïne, maar ook makkelijk verkrijgbaar via illegale websites én spotgoedkoop. Wie online bestelt, krijgt het de volgende dag thuisgestuurd in een bruine envelop. Zo kwam 3MMC bekend te staan.’
Jellinek volgde die ontwikkeling op de voet, maar zag vervolgens opnieuw de media-aandacht voor 3MMC toenemen. Juist dat gegeven versterkte weer de trend. ‘We zagen een enorme toename van websitebezoekers die zochten naar 3MMC, bij de drugstestservice kwam het ook naar voren. Waarschuwingen voor het online bestellen van designerdrugs werkten daardoor juist als een enorme campagne.’
Daarom vindt Bart het belangrijk om zulke ontwikkelingen van duiding te blijven voorzien. ‘Doordat nieuwe ontwikkelingen op deze manier heel snel groot gemaakt worden en geëxtrapoleerd worden naar de hele maatschappij, dan leidt dat tot ongewilde bij-effecten.’
Meest gebruikte drugs
Want ook dit leidt weer af van de grotere problemen op het gebied van verslaving, maakte Bart duidelijk. Zo is cannabis met afstand de meest gebruikte drug in Nederland, gevolgd door ecstasy, cocaïne en amfetamine. Dat kwam bijvoorbeeld ook weer naar voren in de Nationale Drug Monitor van 2022. ‘Samen met alcohol is dat de top 5 op het gebied van verslaving. Dat zijn, zeker als we het over de hulpverlening hebben, dus ook de middelen waar je heel veel aandacht aan moet blijven besteden.’
