Emilo Lopez Barranco (29) herinnert zich nog goed hoe mannen gekleed in pakjes van het UWV zeven jaar geleden een auto bezorgden voor zijn oudere broer. Die had een opleiding gevolgd, zijn rijbewijs gehaald en mocht nu werken als systeembeheerder. Terwijl hij dezelfde spierziekte heeft als Emilio en dus ook in een rolstoel zit. ‘Waarom ga jij dat ook niet doen?’, vroegen zij Emilio. ‘Dan krijg jij ook een auto.’ ‘Dat klinkt natuurlijk mooi’, zegt hij. ‘Toch heb ik eerst nog een poos niets gedaan. Ik kende verder niemand die zoiets deed en dacht dat ik het niet zou kunnen.’

Maar uiteindelijk begon hij aan het Rotterdamse Albeda-college aan de opleiding tot Arbeidsmarktgekwalificeerd Assistent. Daar kwam hij in contact met Hinne Klein van Maatpak Jobcoaching & Re-integratie in Poortugaal. Klein, 39 en zelf eveneens van kinds af aan rolstoelgebonden, was in 2004 net begonnen met haar eigen bedrijf. Daarvoor had ze de hbo-opleiding Personeel & Organisatie gedaan, waarbij ze afstudeerde op onderzoek naar de begeleiding van mensen met een handicap. Na haar studie werkte ze onder meer op projectbasis bij de SPD en zeven jaar bij Arbeidsvoorziening/Klik, en startte vervolgens haar eigen bedrijf.

Rolstoelleverancier
Omdat Lopez Barranco verwachtte dat werken beter bij hem zou passen dan leren, zette  hij onder Kleins begeleiding zijn eerste stappen op de arbeidsmarkt. Allereerst als stagiaire in een verpleeghuis, waar hij bewoners wegwijs maakte op de computer. Vervolgens werkte hij twee keer drie maanden op proef op de administratie van twee verschillende rolstoelleveranciers.

Die start verliep met vallen en opstaan. In het verpleeghuis lukt het hem tot zijn verbazing om oude mensen echt iets te leren. Ze liepen met hem weg. In de eerste echte baan vond hij weinig aansluiting bij zijn collega’s. Hij werkte veel meer uren dan hij aankon, waardoor hij soms zo moe was, dat hij direct na zijn werk naar bed ging. ‘En een complimentje kon er niet vanaf.’ In de tweede baan leek het beter te gaan, totdat een nieuwe bedrijfsleider Klein en hem uitnodigde voor een gesprek en klachten opsomde waar ze zijn voorganger nooit over hadden gehoord. Het ontslag volgde op de dag dat Lopez Barranco’s vriendin na zes jaar hun relatie verbrak, kort na het overlijden van zijn vader. Kapot verdween hij enkele dagen spoorloos. Daarna wilde hij een paar maanden de tijd nemen om alles te verwerken. ‘Nee jongen’, zei Klein, ‘word wakker. Je moet nu voor jezelf kiezen.’

Psychiatrie
‘Nu hij weer zonder werk zat, zette het UWV de auto op het spel die hij inderdaad had gekregen’, vertelt Hinne. ‘En mede door die “verdwijning” was er zelfs sprake van dat hij in de psychiatrie zou terechtkomen.’ Als je met een handicap eenmaal een ggz-stempeltje hebt, kom je nooit meer aan het werk, is Kleins ervaring. De enige manier om dat te voorkomen, was aan het werk blijven. Daarom nam zij hem zelf maar in dienst. Drie keer per week doet Lopez Barranco boodschappen voor het kinderdagverblijf binnen Maatpak, de rest van de week is hij jobhunter.

Kleins gedrevenheid is gevoed door haar eigen ervaringen en die van haar klanten: Wajongers die graag willen werken, maar niet in staat zijn een baan te vinden. Het hele systeem is er volgens haar op gericht om gehandicapten in de zorg te houden. Ze noemt de IQ-test die iedereen met een verstandelijke beperking moet doen als hij AWBZ-zorg wil: ‘Soms ben je “blij” als de uitslag onder een bepaald percentage blijft, want dan kom je voor extra regelingen in aanmerking.’ En activiteitencentra die veroordelen tot een leven lang bloemschikken. ‘Dat zegt veel over de manier waarop de samenleving naar mensen kijkt. Er zijn maar weinig mensen die helemaal niets kunnen. Ik vind dat iedereen productief moet zijn en dat je dus moet uitgaan van wat iemand wél kan. Iedereen vindt het fijn om een bijdrage te kunnen leveren.’

Mytylschool
Soms is de rol van de zorg volgens Klein zelfs kwalijk. ‘Kijk naar Emilio. Die ging op zijn tweede naar de mytylschool, bleef daar tot zijn zeventiende en ging vervolgens naar een activiteitencentrum. Terwijl er niets mis met hem is, behalve dat hij in een rolstoel zit. Hij is “opgeleid” met het idee dat hij niets hoeft en dat de wereld om hem draait: zijn zorgplan, zijn onderwijsplan.’ Niet de handicap, maar die opvoeding in het speciaal onderwijs is volgens Klein vaak de grootste belemmering voor mensen om op de arbeidsmarkt te kunnen functioneren. ‘De rol van werknemer is nieuw voor ze. Opeens draait de wereld niet meer om hen, maar om de klant en het tafeltje dat moet worden leeggeruimd, bijvoorbeeld. Dat is iets wat zij moeten leren.’

En dat kan dus. Klein zelf en de jobcoach die iedere klant minstens eens per week op de werkvloer opzoekt, spelen daarbij een belangrijke rol. Lopez Barranco: ‘Ik doe dingen waarvan ik nooit gedacht had dat ik ze kon. Maar ik ben nog steeds vaak onzeker. Als het lang tegenzit en werkgevers die ik benader maar niet reageren, dan vind ik dat heel moeilijk. Dan ga ik met Hinne praten. Zij helpt mij daar daar doorheen.’

Spanje
Lopez Barranco is een van de twintig Wajongers die via Maatpak aan het werk zijn. De meeste van hen zijn na een proefperiode van maximaal drie maanden bij de werkgever in dienst gekomen. In uitzonderlijke gevallen, zoals dat van Lopez Barranco, neemt Maatpak mensen direct zelf in dienst.
Zijn onzekerheid ten spijt, heeft Lopez Barranco er vertrouwen in dat hij zijn huidige baan volhoudt. ‘Ik blijf hier en zorg dat ik heel goed word.’ Al denkt hij ook vooruit: ‘Mijn droom is om ooit naar Spanje te gaan, het land van mijn ouders. Ik wil mijn ervaring hier gebruiken om daar Focuswoningen op te zetten, waarin gehandicapte mensen met enige hulp zelfstandig kunnen wonen. En ik wil er mensen aan het werk helpen.’

Dit artikel staat in Zorg + Welzijn Magazine nummer 4, april 2010.