Zo’n 1,5 miljoen mensen ontvangen in Nederland een uitkering vanwege werkloosheid of arbeidsongeschiktheid, dat is zeventien procent van de beroepsbevolking. Peter Brouwer, Jos Verhoeven (beiden werkzaam bij Start Foundation) en Ton Withagen (verbonden aan de Tilburg University) stellen in Sociaal Bestek voor de uitkering van deze mensen af te schaffen. ‘Ook de mensen die nu een uitkering ontvangen, gunnen wij namelijk werk. Als dat niet lukt op de reguliere arbeidsmarkt, dan moeten we een parallelle arbeidsmarkt creëren.’

Alleen maar slechte vooruitzichten

‘De economie trekt aan en de werkloosheidscijfers dalen. Dat is goed nieuws. Echter, er is nog altijd een substantiële groep mensen in Nederland die het, ondanks alle beleidsmaatregelen en de aantrekkende economie, niet lukt om een baan te vinden.’ Mensen met een arbeidsbeperking, en mensen in de bijstand, zijn jarenlang afhankelijk van een uitkering. Hoe langer deze mensen buiten het arbeidsproces staan, hoe slechter het perspectief op het vinden van een baan wordt. ‘Het enige vooruitzicht is dat deze mensen nog verder van de arbeidsmarkt geraken, ongezonder worden, meer medicijnen en zorg gaan consumeren en dat dit weerslag heeft op hun kinderen en omgeving.’

Falend

De drie mannen concluderen dat er al decennialang geprobeerd wordt deze mensen op de reguliere arbeidsmarkt te laten participeren. ‘Uitkeringsgerechtigden worden achter de broek gezeten met sollicitatieverplichtingen en controles. Voor werkgevers is er een hele reeks instrumenten bedacht, zoals loonkostensubsidie, loondispensatie, premiekortingen, bonussen en quota (of de dreiging ervan). Helaas moeten we concluderen dat al deze instrumenten slechts marginale effecten hebben.’

Participatiewet

Ook de Participatiewet blijkt geen game changer te zijn. Af en toe komt er nieuw beleid bij, zoals de idee van social return bij het inkopen en aanbesteden door overheden. ‘Maar dat blijkt in hoge mate een vorm van stuivertje wisselen: mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt worden vervangen door mensen met een kleine afstand tot de uitkering.’ Er zijn soms innovatieve en bemoedigende initiatieven, maar vanwege de beperkte schaalbaarheid zetten ze onvoldoende zoden aan de dijk. En ondertussen gooien we de deur van de sociale werkvoorziening op slot omdat deze niet meer nodig zou zijn. Het resultaat is dat de bijstandsregeling van de gemeenten als afvoerputje gaat functioneren, ook omdat de WW-periode is bekort en de AOW-leeftijd van mensen wegloopt.’

Werk is topsport

Ook de economische groei zal niet voldoende zijn om iedereen aan het werk te krijgen, omdat deze groei niet evenredig tot banengroei zal leiden. En omdat veel technologie gedreven banen die ontstaan slecht matchen met de kwalificaties van de huidige uitkeringsgerechtigden. ‘Werk is topsport geworden en zal dat nog meer worden. Wie niet aan de hoge (productiviteits)eisen van bedrijven kan voldoen, blijft zo aangewezen op een uitkering.’

Parallelle arbeidsmarkt

Jaarlijks besteden we in Nederland ruim 26 miljard euro aan uitkeringsverstrekking voor werkloosheid en arbeidsongeschiktheid. De uitkeringssituatie houdt mensen vaak ongewild buiten de samenleving. Daarom introduceren Brouwer, Verhoeven en Wilthagen de parallelle arbeidsmarkt. ‘In een serieschakeling, zoals nu, vallen alle lampjes uit, als één lampje niet werkt. In een parallelschakeling blijven de lampjes gewoon branden. Door het introduceren van een parallelle arbeidsmarkt verdwijnen de uitkeringen. Mensen werken in de reguliere economie, in de parallelle economie of ontvangen leefgeld wanneer werken voor hen onmogelijk is. Indien mensen door beperkingen en/of omstandigheden niet in een reguliere baan kunnen werken, of door een groot gebrek aan beschikbare banen, dan moeten mensen in een aangepaste werkomgeving, naast de reguliere arbeidsmarkt, kunnen werken: de P-arbeidsmarkt.’

P-arbeidsmarkt

Deze P-arbeidsmarkt heeft drie primaire functies, namelijk het bieden van:

• Permanente aangepaste werkplekken: werkplekken voor mensen die blijvend zijn aangewezen op ondersteuning en een aangepaste werkomgeving.
• Transitieplekken: plekken die bedoeld zijn om mensen te ontwikkelen die bij een (r)entree op de arbeidsmarkt nog niet productief of ervaren genoeg zijn. Denk bijvoorbeeld aan vluchtelingen die de taal nog niet beheersen, schoolverlaters zonder diploma en langdurig werklozen.
• Schuilplekken: in tijden van grote werkloosheid moeten mensen hun vaardigheden op peil kunnen houden en contact met de arbeidsmarkt behouden.

‘De P-arbeidsmarkt biedt een oplossing voor iedereen die wil en kan werken. Mensen worden niet veroordeeld tot zinloos op de bank zitten, nodeloos solliciteren en afhankelijk zijn van een uitkering. Samen met hen wordt bij (r)entree op de arbeidsmarkt een status bepaald, volgens de drie hiervoor benoemde functies. Hierbij impliceren de transitieplekken en schuilplekken per definitie een transitie op weg naar reguliere bedrijven in de reguliere economie.’

Perspectief geven

In de P-arbeidsmarkt worden producten geproduceerd en diensten geleverd waar nu geen (reguliere) markt voor is, maar die wel maatschappelijke waarde hebben. Waar in de reguliere economie mensen nodig zijn om de producten en of diensten te produceren, gaat het in de P-arbeidsmarkt om mensen perspectief geven. Zoals in het motto van de New Yorkse Greyston Bakery: ‘We don’t hire people to bake brownies, we bake brownies to hire people’.

Lonend werk

Het werk in de P-arbeidsmarkt komt zowel van de overheid en publieke sectoren, als uit het bedrijfsleven. De overheid organiseert werk waaraan een grote maatschappelijke behoefte bestaat, dat het nu afnemende service- en kwaliteitsniveau van de maatschappij zal verhogen en dat loont vanuit een bredere opvatting over lonend werk. Het bedrijfsleven levert werk dat in de reguliere vorm niet rendabel is uit te voeren, waarbij dat werk deels wordt teruggehaald uit het buitenland (reshoring).

Financiering

Wie die P-arbeidsmarkt gaat financieren? Ook daar hebben de drie over nagedacht. ‘Zoals gezegd bestaan in de situatie met een P-arbeidsmarkt geen uitkeringen meer. De ruim 26 miljard euro die nu uitgegeven wordt aan uitkeringen en de organisatie van de uitkeringsverstrekking, zou gebruikt moeten worden om de P-arbeidsmarkt te organiseren. Het geld komt dan voornamelijk bij de mensen terecht in de vorm van loon voor het werk dat zij uitvoeren.’

Meer weten over de P-arbeidsmarkt? Lees dan het hele PREMIUM artikel in het zomernummer van Sociaal Bestek >>