Door Eric de Kluis – Heb jij een toets of tentamen in Duits en hulp
nodig? Dan kan ik je daarbij helpen. Thomas. Hallo, ik ben een doe het zelfster
van pas 65 jaar. Maar nu kan ik niet verder omdat ik niet ver genoeg in de muur
kom met mijn boor. Wie helpt? Wies.
Twee advertenties op de website van TijdVoorElkaar, een marktplaats
voor burenhulp en vrijwilligerswerk in Utrecht-Zuid. Bewoners van deze wijk
bieden en vragen diensten als boodschappen doen, haren knippen, oppassen, taal-
en computerlessen. De deelnemers betalen elkaar in Roosjes. Een Roosje is een
uur werk waard, ongeacht het soort werk. Het systeem is niet aan geld gekoppeld.
Systemen die op deze manier werken staan bekend als Time Banks. In het Verenigd
Koninkrijk en de Verenigde Staten zijn honderden van dit soort ruilsystemen.
TijdVoorElkaar, opgezet door de Stichting Ander Geld samen met de Utrechtse
welzijnsorganisatie Portes, is de eerste in Nederland.Time Banks hebben veel
elementen in zich van LETS, een Local Exchange Trading System, oftewel een
lokaal economisch uitwisselingssysteem. In de jaren tachtig en negentig waren
deze ruilkringen van diensten en goederen zeer populair in Nederland. Deelnemers
verrichtten diensten voorelkaar en betaalden elkaar uit in Noppes, Sterren,
Schijntjes, Flarden of Dinges. Een deel van de ruim tachtig LETS-systemen die
eind jaren negentig actief waren, is inmiddels weer verdwenen of draait op een
lagerpitje. Probleem was vooral dat ze na verloop van tijd toch niet voor
iedereen even goed bleken te werken. Toch zijn er nog altijd zo’n zestig
ruilkringen bekend bij de landelijke vereniging van LETS.
Speelterrein hoger opgeleidenDe milieu- en mensvriendelijke
schaduweconomie die de LETS-pioniers voor ogen stond, maakte steeds meer plaats
voor een afspiegeling van de economie van harde euro’s. Bepaalde klussen, zoals
timmer- en loodgieterswerk, werden beter gewaardeerd dan bijvoorbeeld
boodschappen doen. Al gauw had een kleine minderheid het overgrote deel van de
Sterren, Geintjes of Kokkels in handen. De sociaal zwakkeren en geïsoleerden, die juist voor activering en participatie veel aan
de ruilkringen konden hebben, raakten gaandeweg buitenspel. Of ze stonden zelfs
in de schuld en moesten dat in klinkende munt terugbetalen.De LETS-kringen
ontwikkelden zich tot het speelterrein van hoger opgeleiden. TijdVoorElkaar
heeft volgens initiatiefnemer Pascal van Wanrooy de tekortkomingenvan de
LETS-systemen ondervangen. Het belangrijkste is dat contacten tussen vragers en
aanbieders van diensten worden begeleid door een ‘makelaar’, in dienst van
welzijnsorganisatie Portes. Van Wanrooy: ‘Wij kiezen sterk voor de sociale
invalshoek.Dan moet je wel aan actieve ondersteuning doen, anders bereik je
de mensen niet die je zou willen bereiken.’
WederkerigheidOm te
voorkomen dat er gevers en nemers ontstaan, wordt iedere deelnemer die een
dienst aanbiedt, gevraagd of hij of zij ook iets te wensen heeft. En omgekeerd.
‘Iedereen kan wel iets,’ zegt Van Wanrooy. Zo zocht een gehandicapte vrouw
iemand om haar hondje uit te laten. De dienstenmakelaar vroeg haar wat ze in
ruil kon doen. ‘Die vraag alleen al maakt duidelijk dat je iemand niet alleen
als ontvanger van zorg ziet, maar ook als iemand met capaciteiten, die kunnen
worden ingezet om anderen te ondersteunen. Je creëert er wederkerigheid mee, en
gelijkwaardigheid.’ Dat is ook wat Fraukje van Dijk, adviseur van het instituut
voor vrijwillige inzet CIVIQ, constateert. Ze onderzocht verschillende
alternatieve betalingssystemen in binnen- en buitenland. ‘Het klassieke
vrijwilligerswerk gaat er vaak van uit dat je hulpvragers hebt, die geholpen
worden door vrijwilligers. Dan is het eenrichtingsverkeer. Je dwingt daarmee
iemand in een afhankelijke positie.
Het mooie van Time Banks is dat je iets voor anderen kunt doen, zelfs als je
zelf lichamelijke of sociale beperkingen hebt.’
Inbedding welzijnswerkOok de inbedding in het
welzijnswerk is volgens Van Dijk een groot voordeel. ‘De maatschappelijk
werker of dienstenmakelaar die tussen de mensen bemiddelt kan gemakkelijker
verbanden leggen. Aan mensen vragen of ze iets voor een mevrouw in de straat
willen doen. Ondersteuning koppelen aan activering.’ Ze ziet dan ook grote
mogelijkheden voor Time Banks binnen de Wet maatschappelijke ondersteuning die
in 2007 wordt ingevoerd. ‘De WMO wil juist dat mensen meer verantwoordelijkheid
voorelkaar nemen. Dit is een manier om de burenhulp een impuls te geven,
onder begeleiding van het welzijnswerk. Gemeenten zouden hierin moeten
investeren. Het is een goed voorbeeld van hoe je met
welzijnsinitiatievenvragen naar zorg kunt voorkomen.’
Niet hulpverlener spelenOok Van Wanrooy ziet de
positionering van TijdVoorElkaar binnen welzijnsinstelling Portes als een
voordeel. ‘Je moet er enorm voor waken dat je niet zelf voor hulpverlener gaat
spelen. Die grens is soms moeilijk te bewaken. Wij kunnen mensen doorverwijzen
naar het maatschappelijk werk of andere vormen van hulpverlening van Portes.’ En
het omgekeerdegebeurt ook. ‘Er zijn ook mensen door het maatschappelijk werk
naar ons gestuurd.’ Het pilotproject loopt nu een jaar. In die tijd heeft
TijdVoorElkaar zo’n zestig mensen geholpen. Dit jaar gaat het Verwey-Jonker
Instituut het project evalueren. Vervolgens wordt gekeken of het als vast
onderdeel door de gemeente gesubsidieerd kan worden.
Links:
href=”http://www.tijdvoorelkaarzuid.nl”>www.tijdvoorelkaarzuid.nl
www.timebanks.uk
href=”http://www.workingforchange.com”>www.workingforchange.com
href=”http://www.letsbureau.nl”>www.letsbureau.nl
