Ben je voor- of tegenstander van deze nieuwe wet?

‘Tegenstander. Maar ik moet zeggen dat ik ook tegenstander van de oude wet was. Er zijn drie voornaamste punten waar ik moeite mee heb.  Het eerste is dat het de doelgroep verbreedt: er zijn meer mensen potentieel doelwit van gedwongen zorg. En dat is gevaarlijk, want gedwongen zorg is ingrijpend. In de wet Bopz konden mensen die volgens een psychiater door hun stoornis mogelijk een gevaar vormden voor zichzelf of anderen gedwongen zorg krijgen. In de nieuwe wet kan íedereen die verward gedrag vertoont waardoor een crisis kan plaatsvinden gedwongen zorg krijgen. Maar een crisis is natuurlijk heel erg aan interpretatie onderhevig. Ik heb aan den lijve ondervonden hoe ingrijpend en onnodig dit kan zijn.’

Hoe?

‘In mijn studententijd had ik het ontzettend druk, waardoor ik mezelf per ongeluk buiten mijn huis sloot. Vervolgens kreeg ik een paniekaanval. Ik weet: dat duurt hooguit tien minuten en dan ben ik weer rustig. Ik ging als een razende een publiek gebouw binnen om aan de baliemedewerkster te vragen of ze een sleutelmaker kon bellen. Dat kon ze niet, waardoor ik nog meer in paniek raakte en ik luid begon te vertellen wat er allemaal mis was in mijn leven. Die baliemedewerkster had uiteindelijk de politie gebeld. Die namen me mee naar het bureau, ik werd gefouilleerd en werd onderzocht door de psychiater. Hij heeft me uiteindelijk naar huis laten gaan. Maar het was dus uiteindelijk helemaal niet nodig om me van straat te plukken: ik was voor niemand een gevaar, maar mensen werden onnodig angstig voor me. Vanuit die angst kan er te snel overgegaan worden tot gedwongen zorg.’

Maar daar moet eerst toch een rechter aan te pas komen?

‘Nee, en daarmee komen we bij mijn tweede bezwaar tegen deze nieuwe wet: voordat iemand beoordeeld wordt door een psychiater, mag deze persoon maximaal achttien uur geobserveerd worden. Hierbij mogen óók al gedwongen zorghandelingen plaatsvinden. Zoals  het toedienen van kalmerende medicatie, fouilleren, huiszoekingen en iemand beperken in de communicatiemiddelen, zoals het afpakken van diens telefoon. De politie is geen psychiater. Vaak denkt de politie dat iemand in aanmerking komt voor een crisismaatregel, terwijl de psychiater hier anders over denkt. Intussen wordt iemand aangetast in zijn autonomie en worden hiermee zelfs mensenrechten geschonden, zoals het recht op privacy en niemand mag zonder strafrechtelijke verdenking worden opgepakt.’

Is er iets wat je wél goed vindt aan deze wet?

‘De intenties zijn sympathiek: meer maatwerk en meer medezeggenschap en autonomie voor de cliënt. Maar in de praktijk pakt dit anders uit: als iemand zich onttrekt aan zorg, wordt hij alsnog opgenomen. Voor elke situatie die om maatwerk vraagt, moeten psychiaters nieuwe dwangmiddelen aanvragen. Dus worden ze bewogen om maar van tevoren van alles aan te kruisen, om als mogelijk dwangmiddel achter de hand te hebben bij onvoorziene omstandigheden. Zo is de cliënt niet meer, maar juist minder beschermd tegen allerlei dwang. Ook al worden niet alle middelen ingezet, ze werpen desalniettemin een machtige schaduw over de hele “behandelrelatie”. Dus hoe gelijkwaardig is het gesprek nog tussen cliënt aan de ene kant, en de politie, burgemeester, familie, psychiater en hulpverleners aan de andere kant? Dat is geen gelijkwaardig gesprek meer. De cliënt staat direct 1-0 achter. En daarmee komen we bij mijn derde bezwaar: de gedwongen opname blijft een afschrikmiddel.’

Wat zou je sociaal professionals adviseren?

‘Wees je ervan bewust dat een cliënt zich onveilig kan voelen in het gesprek en niet open durft te zijn. Creëer een vertrouwelijke sfeer, zodat de cliënt zich niet verlegen voelt om zich uit te spreken. De Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie vraagt zorgprofessionals zaken waar ze tegenaan lopen bij de Wvggz hier te melden. Doe hier vooral een melding van hobbels die je tegenkomt.’