Door Martin Zuithof – Hans-Martin Don kreeg tijdens de algemene ledenvergadering van de VNG begin deze maand 52 procent van de gemeenten achter zich. Strekking van zijn amendement: de VNG moet opnieuw onderhandelen met het ministerie van VWS over de Wet maatschappelijke ondersteuning. De gemeenten vinden dat de VNG met het kabinet moet afspreken dat de eerste vier jaren de uitgaven voor huishoudelijke hulp worden vergoed op declaratiebasis.

Brandbrief
De SP-wethouder was een van de initiatiefnemers van de brandbrief van de grote steden (de G4 en G27 aan staatsecretaris Ross. De lokale bestuurders verzetten zich ook hiermee tegen het vaststaande macrobudget voor de WMO, terwijl ze zelf na 1 januari wel in elke zorgvraag moeten voorzien.

Verder stellen ze dat ze de uitvoeringskosten voor de WMO – zoals de opzet van een WMO-loket, de organisatie van de afdelingen indicatiestelling en administratie – niet volledig vergoed krijgen. Bovendien keren de steden zich tegen het monitoringssysteem voor de zorgvraag, waarbij het rijk bij een groeiende vraag pas over enkele jaren het WMO-budget hoeft te verhogen.

Groot voorstander
Don is een groot voorstander van de WMO, zegt hij. ‘De gemeente kent de burgers goed, kan goede afspraken maken met zorgaanbieders. We kunnen meer op maat werken dan het rijk of de AWBZ. Maar wat levert het op als je de gemeente opzadelt met een aanbesteding aan aanbieders die al in de marge werken?’

Vooral het gesloten macrobudget is hem een doorn in het oog. ‘De vraag naar huishoudelijke hulp mag groeien. Als gemeente moet je dat dan gewoon door blijven financieren, maar het rijk begrenst het budget wel.’ Een eventuele aanpassing van het budget bij een groeiende zorgvraag volgt pas in 2009.

Don heeft daar weinig vertrouwen in. ‘Eindhoven maakt bijvoorbeeld andere afspraken over hulp bij de huishouding dan Helmond. Gemeenten moeten aanbesteden en zelf het prijspeil bepalen. Op welke budgetten kunnen ze dan aanspraak maken? En wat als er in 2009 een andere economische situatie is? Dan moet je maar afwachten of de financiering er nog komt.’

Risico voor gemeenten
De wethouder noemt het veel redelijker als het rijk de eerste jaren een open-eindfinanciering zou hanteren, zoals nu in de AWBZ. ‘Vervolgens kunnen ze de komende jaren beoordelen hoe het budget eruit moet zien. Maar het rijk wil het eigen risico zoveel mogelijk beperken en dat bij de gemeenten leggen.’

Zeeuws model
Intussen moesten de gemeenten het afgelopen half jaar de aanbesteding van de huishoudelijke hulp rond zien te krijgen. Eindhoven koos voor het zogeheten ‘Zeeuwse model’ waarbij niet de prijs het uitgangspunt is maar het kwaliteitsniveau van de zorg. ‘Alle aanbieders in Eindhoven hebben we aangeschreven en met bijna iedereen doen we ook zaken. We hebben een productenboek gemaakt waaruit de klant kan kiezen welke aanbieder hij wil hebben. De klant heeft bij ons keuzevrijheid.’

De zorgaanbieders in de regio Eindhoven zijn daarover tevreden, maar sommigen klagen wel over de prijs die de gemeente biedt. Don: ‘Om het gat in de tekorten op de WMO niet verder te laten oplopen moesten we kritisch op de prijsstelling blijven. Maar onze aanbieders raken niet in de problemen.’

Belachelijk
‘Het hele aanbestedingsbeleid is belachelijk’, vindt de SP-wethouder en verwijst naar de banen die onder meer bij Thuiszorg Rotterdam op de tocht staan, nadat deze de opdracht misliep. ‘Waar gaat dat personeel dan heen? Andere aanbieders gingen op een lagere prijs zitten, teren waarschijnlijk in op hun vermogen en moeten straks de prijzen ook weer verhogen. Waar zijn we mee bezig? We zijn meer bezig met prijzen dan met de zorg.’

Het ministerie wil nieuwe aanbieders niet dwingen om het personeel van de oude over te nemen. Vanuit de gemeente kan de wethouder daar niets aan doen. ‘Ik kan alleen maar met een faire prijs op de markt komen. Als ik ga knijpen, raken instellingen in de problemen. De prijzen staan al onderdruk.’

Meer bureaucratie
‘Sommige organisaties bieden verpleging, thuiszorg, ondersteunende en activerende begeleiding. Daarover moeten sommige met drie gemeenten prijsafspraken maken. Eindhoven, Helmond en de omliggende dorpen hebben niet hetzelfde inkoop- en aanbestedingsbeleid. Stel je voor wat voor een organisatie de thuiszorg moeten optuigen om met al die gemeenten prijsafspraken te maken? Dat levert toch alleen maar bureaucratie op?’

‘Vervolgens moeten de instellingen onderling concurreren. Kleintjes, die zorg op maat bieden tegen groten die minder individueel werken. De kleintjes vallen straks om en de groten overleven het nog wel even. De overheid denkt benepen. Zelf het macrobudget gesloten houden, maar van gemeenten wel een open-eindfinanciering eisen. Het gevolg is dat er straks bij de gemeenten ook benepen wordt gedacht.’