‘Wijkteams moeten loskomen van de casuïstiek en zich verder ontwikkelen om algemene hulpvoorzieningen in de wijk op te zetten. Daar is voor nodig dat wijkteams een eigen budget krijgen. Niet om een cursus innovatie te volgen, maar om zelf een voorziening te ontwikkelen om de grootste problemen in een wijk op te lossen.’ Aldus Albert Jan Kruiter, onderzoeker bij het Instituut voor Publieke Waarden.
Albert Jan Kruiter is spreker op het Zorg+Welzijn Jaarcongres, dat op 15 september wordt gehouden in Ede. Onderwerp tijdens het congres is: “de werkagenda 2017 voor het sociaal domein”. Welke volgende stappen moeten sociale professional en beleidsmakers zetten in de transformatie? Tijdens het congres discussiëren verschillende sprekers daarover en wordt tijdens werksessies in gegaan op praktijkvoorbeelden: wat heb je nodig in de transformatie en hoe werkt het? Meer informatie en inschrijven >>
Wijkteam
Transformatie, aldus Kruiter, ‘is niet een individueel traject voor bijvoorbeeld een kind dat in een vechtscheiding is beland. Maar het is een algemene oplossing voor de problemen van kinderen als zich veel vechtscheidingen voordoen in een specifieke wijk. De professionals in de wijkteams weten haarfijn wat er speelt in de wijk. Geef zo’n wijkteam 30.000 euro om een algemene oplossing te vinden voor een van de belangrijkste thema’s in de wijk.’
Algemene voorziening
De wijkteams hebben dan wel van de gemeente goede informatie nodig, zegt Kruiter, dus cijfers over eenzaamheid, scheidingen aantal ouderen enzovoort. En ze hebben tijd nodig om die algemene voorzieningen te kunnen ontwikkelen. ‘Tot nu toe zijn wijkteams alleen nog toegekomen aan hun caseload.’
Integraal werken
Wijkteams zijn de afgelopen jaren heel goed ontwikkeld in het integraal werken, vindt Kruiter. ‘De teams lopen voorop als het gaat om maatwerk voor bewoners, dat doen ze beter dan beleidsmensen en bestuurders. Ze kunnen ook niet anders: als je een probleem in je wijk signaleert, dan moet je er de volgende dag iets mee.’
Nu het Kabinet de Wet Gemeentelijke Schuldhulpverlening (Wgs) heeft geëvalueerd, is de vraag: hoe krijgen we echt grip op effectieve schuldhulpverlening? Marieke Zendman, Product Manager bij Stratech, geeft in Sociaal Bestek haar visie op de oplossingsrichting. Lees meer>>
Centralisme
Kruiter waarschuwt voor het oprukkende centralisme: de neiging bij beleid en bestuur om de hulpverlening weer bij de overheid te leggen omdat het ergens in het land niet goed gaat. ‘Staatssecretaris Klijnsma bijvoorbeeld wil gemeenten verplichten beschut werk te organiseren. Omdat ze vragen krijgt uit de Tweede Kamer. Dan ben je in feite weer bezig dat beleid te centraliseren. De overheid vindt het moeilijk om de decentralisatie te ondersteunen.’
Eigen kracht
Lector Lilian Linders, ook spreker op het Zorg+Welzijn Jaarcongres, betoogt dat sociale professionals het gevoel hebben dat ze niet meer mogen helpen. “Eigen kracht” is het credo van de transformatie. ‘Ik zie genoeg professionals die er alles aan doen om een gezin door de problemen heen te sleuren. Die werken met het credo: “doen wat nodig is”. Ik zie dat professionals terug komen van het “op de handen zitten”.’
Lilian Linders, lector bij Fontys Hogescholen, heeft onderzoek gedaan naar wat de professional vindt van de veranderingen in het sociaal domein. ‘Het blijkt dat veel professionals vinden dat het hart van hun vak wordt uitgehold.’ Lees meer>>
Op je handen zitten
‘Ieder wijkteam heeft teamleden die door alle deuren heen breken om hun cliënt te helpen’, zegt Kruiter. ‘Het wijkteam bestaat meestal uit een goed mix van mensen die breken en mensen die op hun handen zitten. Dat lijkt mij een goed evenwicht, want voor sommige cliënten is het goed dat een professional op zijn handen zit. Hoe ver dat gaat, bepalen professionals in het team: per casus kijk je wie bij welke cliënt past. Dat is prima.’
Er is geen one-size fits all oplossing. Sommige zaken kunnen algemene voorzieningen zijn zoals een buurthuis etc, maar voor veel hulp moet je juist meer uitgaan van het individu dan nu het geval is. Dat betekent lang niet altijd duurdere zorg, wel passender zorg. Dit onderzoek gaat te veel uit van de tekentafel, de oplossing ligt vaker aan de keukentafel.
Ik sluit me helemaal aan bij de reactie van Hans Versteegh. Met de transitie is mijn (net opgerichte) functie als projectmedewerker opvoeden & opgroeien komen te vervallen. Deze functie vanuit welzijnshoek was gericht op ontmoeten en faciliteren voor ouders, vanuit een positieve insteek. Deze taken kwamen onder het wijkteam te vallen. Door alles wat er op hen afkwam en doordat niemand echt op dit gebied werkzaam was zijn de net opgestarte initiatieven allemaal weggevallen. Terwijl met dit soort initiatieven nu juist problemen kunnen worden voorkomen en de druk op de individuele hulpaanvragen zal verminderen. Maar zoals altijd is er (te) weinig aandacht voor presentie en preventie.
Jacqueline Schilling
Ouderschapsdeskundige
Niet om flauw te doen hoor, maar vraagt het oplossen van casuïstiek dezelfde creativiteit, vaardigheden, pioniersgeest en ondernemerschap als het opzetten van algemene wijkvoorzieningen? Misschien wel, misschien niet.
En wederom om niet flauw te willen doen: in de oude cultuur van de eerste lijn (Welzijn / Social work? Ik voel me hierin aangesproken namelijk) heb ik zelf juist veel ruimte ervaren en genomen om dergelijke voorzieningen van de grond te krijgen, inspelend op problemen die in de / mijn wijk speelden.
Ketenpartners vonden het juist fijn dat ik dat vanuit mijn "onafhankelijke" en verbindende positie als opbouwwerker voor elkaar kon krijgen en werkten daarin graag met mij samen.
Daarom heb ik ook nooit begrepen waarom sociaal werkers niet overal in wijkteams werden opgenomen. Met juist de van oudsher bij hen horende taak tot collectivisering van individuele problematiek, wanneer meerdere inwoners tegen dezelfde problemen aanlopen. Het pleidooi van Albert Jan Kruiter was niet nodig geweest.
Noem dat "oude cultuur," maar ik zie er de waarde nog steeds van in. En word daarin steeds vaker door dit soort proefballonnetjes bevestigd.
Is het kind met het badwater weggegooid? Vraag het eens aan sociaal werkers van voor de transformatie.
Hans Versteegh
Oud-opbouwwerker, nu social media trainer bij Welzijn 3.0 en blogger voor Zorg en Welzijn
De heer Kruiter benadert het geheel enigszins als nieuw te ontwerpen realiteit en gaat voorbij aan het feit dat er reeds voorzieningen zijn (dus het wiel niet opnieuw uitgevonden hoeft te worden). Het verbinden, snel op/afschalen en terugdringen 2e specialistische lijn, dat zijn de thema's. Efficient en effectief zijn eerder de sleutelbegrippen (handelen i.p.v. praten). Dus niet weer een zak met geld om te pionieren, pilots te ontwerpen, enzovoort.
Zeker niet zo maar dat in de eerste lijn donderen, alwaar nog veel oude cultuur zit die de voorbije 25 jaar nou niet echt blijk gegeven heeft van verlichting en innovatie en tot vlak voor de transitieplannen op sterven na dood was. De realiteit en capaciteit is dus nog even een andere, wijkteams eerst maar eens even laten wortelen en wat inhoudelijke massa laten ontwikkelen alvorens er wat bij te kieperen.
De heer Kruiter zwengelt een aardige discussie aan. Voor mij is wel de vraag of het wel strookt met de dagelijkse praktijk van de hulpvragen zoals deze ook bij de wijkteams binnenkomen.
De hulpvrager wil dat er aandacht is voor zijn/haar probleem en wenst met respect behandeld te worden. De individuele hulpvrager heeft behoefte dat zijn/ haar probleem binnen de grenzen van de huiskamer/ spreekkamer blijft. Natuurlijk kan een algemene wijkvoorziening mensen helpen zicht te krijgen op hun eigen functioneren, maar individuele hulpverlening zal altijd nodig blijven.
Ed Schut
Coördinator Humanitas TA Assen