Met de transitie van het zorgstelsel in 2015 zijn zorgtaken overgegaan van rijk naar gemeenten. Om die taken goed uit te voeren, hebben gemeenten en masse wijkteams in het leven geroepen. De verwachtingen over die wijkteams zijn hoog. Zij moeten zorgen dat de zorg en ondersteuning voor inwoners goed, integraal en dichtbij geregeld worden. Annelies Kooiman, senior adviseur professionalisering bij Movisie: ‘Gemeenten geven wel richting aan de opdracht aan de wijkteams, maar de doelen zijn vaak ruim en abstract geformuleerd. Wijkteams, en ook beleidsmedewerkers, vinden daarom al doende hun weg. Kant-en-klare oplossingen over hoe het werk aan te pakken, zijn er niet. In de praktijk wordt een nieuwe manier van werken ontwikkeld. Praktijkleren biedt veel mogelijkheden om uit de gebaande paden te stappen. Alleen kan dit niet zonder af en toe even stil te staan bij wat werkt en wat je nog te leren hebt.’

Casuïstiekoverleg

Kooiman ziet dat wijkteams vaak te maken hebben met een hoge werkdruk, hectiek en complexe en uiteenlopende vragen. Daardoor lijkt aandacht voor leren en ontwikkelen op de achtergrond te staan. Want elk uur dat een teamlid besteedt aan de eigen ontwikkeling, kan er geen tijd besteed worden aan een cliënt. Kooiman: ‘Daar zit een spanningsveld. Je zult het leren dus heel dichtbij de praktijk moeten houden. Vrijwel alle wijkteams maken gebruik van een casuïstiekoverleg om werk te verdelen en elkaar te raadplegen. Als je dat casusoverleg gestructureerd en methodisch doet, met een gespreksleider die reflecterende vragen stelt, heb je als team al beter door hoe je bezig bent en waarom je doet wat je doet. Dan creëer je een lerende en kritische houding en ga je effectiever werken.’ Door op die manier een overleg dat er toch al is anders te benutten, kun je dus samen werken aan ontwikkeling zonder dat dit de teamleden extra tijd kost.

Generalistisch werken

Ook advies vragen van een collega of samenwerkingspartner kan al bijdragen aan de ontwikkeling van wijkteamleden. Want waar sociaal werkers vroeger vaak een specifieke taak hadden, bijvoorbeeld schuldhulpverlening of ouderenadvies, is het de bedoeling dat wijkteamleden generalistisch werken. Kooiman: ‘Bovendien moeten ze niet alleen hulpverlenen of ondersteunen, maar ook bijvoorbeeld signaleren en vragen op verschillende levensgebieden verhelderen. Dat vereist andere kennis die je niet altijd zelf paraat hebt. En dat geeft niet. Gebruik in dat geval je collega’s en partners als adviseur. Ook dat is een vorm van ontwikkeling.’

Meer weten over wijkteams? Op 22 mei organiseert Zorg+Welzijn het congres Het wijkteam onder de loep. Tijdens dit congres ligt ‘het wijkteam’ letterlijk onder de loep. Wat zijn de trends? Wat gaat goed? En wat kan beter? Sprekers zijn onder meer socioloog Evelien Tonkens en hoogleraar Pieter Tops. Meer info of inschrijven >>

Blinde vlek

Maar: Kooiman denkt dat als je alleen manieren als hierboven beschreven blijft kiezen, je op den duur wel impulsen gaat missen. ‘Je kunt het niet alleen met elkaar oplossen, je hebt samen ook blinde vlekken. Soms heb je nieuwe ideeën nodig. Bijvoorbeeld door bij een teamdag met een inspirator of met inwoners te reflecteren op jullie aanpak. Ook is er vaak behoefte aan specifieke informatie op bepaalde terreinen. Bijvoorbeeld over thema’s als relatieproblemen, vechtscheidingen, schulden en verward gedrag. Om je ook op die vlakken te ontwikkelen, kun je snel aan snel aan informatie komen via een collega, de Kennisbouwstenen van Integraal Werken in de wijk of een training of e-module volgen. Voor wat betreft échte ontwikkeling geldt dat het niet of-of is, maar en- en.’

Taak voor gemeente en teamleider

Om te zorgen dat wijkteamleden dit ook gaan, en kunnen, doen, ligt er een taak voor zowel gemeenten als teamleiders. Kooiman stelt bijvoorbeeld dat gemeenten eisen kunnen stellen aan kwaliteit en deskundigheidsontwikkeling en hier ook tijd en budget voor beschikbaar stellen. Aan de andere kant is het van belang dat teamleiders hun teamleden stimuleren om te ontwikkelen en te leren. Kooiman: ‘Dat kun je doen mensen taken te geven die bij hen passen én hen ook uit te dagen. Maar zeker ook door reflectievragen te stellen en goed door te vragen op waar je teamleden tegenaanlopen. Bovendien kan een teamleider, die tussen wijkteam en gemeente in zit, ook het gesprek met de gemeente gaande houden. Wat is de opdracht die de gemeente geeft en lukt het het wijkteam om die uit te voeren? Waar wringt de schoen en waar is ontwikkeling nodig? Zo kun je met elkaar leren. De wijkteams functioneren immers in een veel groter systeem dan alleen hun eigen team.’

Praat met en niet over teamleden

De belangrijkste tip die Kooiman wil meegeven aan wijkteams, is dat ze echt goed met elkaar moeten kijken hoe ze met hun opdracht bezig zijn, in hoeverre ieder teamlid in staat is daaraan bij te dragen en welke kennis daarvoor nodig is. ‘Neem op gezette tijden even een thermometermoment om samen stil te staan bij wat werkt in de aanpak.’ En specifiek voor beleidsmedewerkers en teamleiders: ‘Blijf dicht bij je medewerkers. Ga niet zelf een leuk scholingsaanbod bedenken. Wijkteamleden zijn hoogopgeleide, taakvolwassen mensen die best weten wat ze nodig hebben om zich verder te ontwikkelen. Praat dus met en niet over de teamleden als het gaat om hun ontwikkeling.’

Meer weten over ontwikkeling van wijkteams? En hoe je het praktijkleren organiseert? Download dan hier de publicatie Ruimte voor ontwikkeling in wijkteams.