Hulpverleners zijn nauwelijks geschoold in het praten over seksualiteit met cliënten, zegt Wil Berghuis. Zij is seksuoloog en geeft training aan sociaal professionals over hoe je om gaat met vragen over seksualiteit. ‘Ik draai al 30 jaar mee als hulpverlener, de openheid over dit thema is er niet beter op geworden. Er wordt iets over verteld op de opleiding – of helemaal niet – en vervolgens moeten professionals maar zelf bekijken wat ze met het thema doen. Ze weten niet hoe ze het gesprek begint, welke vragen je stelt en wat je vervolgens met de antwoorden doet.’

Je stelt dat problemen van cliënten kunnen worden voorkomen door tijdig te praten over seksualiteit?
‘Problemen met seksualiteit kunnen leiden tot depressies, tot eenzaamheid en verwijdering in relaties tussen mensen. Als je een hulpvraag hebt, kunnen problemen met seksualiteit voor meer ellende zorgen.  Als je tijdig met je cliënt kunt spreken over verwachtingen en seksuele problemen, dan kun je erger voorkomen. Ik vind dat al bij de intake van mensen de vraag gesteld moet worden of er problemen zijn op het gebied van seksualiteit. Je hoeft als professional niet direct alles op te lossen, meedenken is ook al belangrijk. Mensen krijgen erkenning voor hun probleem.’

Hoe voer je het gesprek over seksualiteit?
‘Je moet jezelf altijd legitimeren, uitleggen aan je cliënt waarom je dit bespreekt. Professionals stappen met vragen over seksualiteit het privédomein binnen, dus moet je uitleggen waarom je dat doet. Verder moet je je vragen open laten, laat aan de cliënt de mogelijkheden open hoe hij wil reageren. Ik kom veel in ziekenhuizen. Bij patiënten met bepaalde aandoeningen kun je gewoon de vraag neerleggen: ‘We weten dat je in deze situatie vragen kunt hebben over intimiteit en seks. Laat het aan ons weten.’

En als de hulpverlener er niet over wil praten?
‘Dat is lastig, ik vind dat je dat gewoon moet kunnen. Je bent hulpverlener en je hebt voor dit vak gekozen. Als je bepaalde dingen niet durft te bespreken, dan had je een ander beroep moeten kiezen. Mensen komen bij jou omdat er iets is. Jouw taak is het om hulp te bieden. Ook als je bijvoorbeeld religieuze normen hebt. Dan kun je ook over seksualiteit spreken op een bepaald niveau. Het valt me trouwens op dat religieuze mensen vaak opener zijn hierover dan de moderne mens.’

Hoe krijg je professionals zo ver dat ze seksualiteit meenemen in de hulpverlening?
‘Ik blijf vooral drammen bij beroepsverenigingen en organisaties dat ze het onderwerp op de agenda zetten. Ik heb net een training voor sociaal professionals afgerond. Deze professionals zie ik als voorhoede in hun organisaties. Zij moeten aan de slag met hun collega’s om het seksualiteit van cliënten bespreekbaar te maken. Je hoeft geen moeilijke vragen te stellen, je moet je ogen open houden en ervan bewust zijn dat intimiteit en seksualiteit hoort bij de mens en dus ook bij de hulp aan mensen.’

En als de cliënt vindt dat seksualiteit niet bij de hulpverlening hoort?
‘Dat is jammer. Lichamelijk contact hoort bij mensen, als baby al. Waar mensen het moeilijk hebben is er behoefte aan intimiteit. Natuurlijk zijn er mensen die al jarenlang niet intiem zijn en dat prima vinden. Maar er zijn anderen die daarover heel verdrietig zijn. Hulpverleners moeten naast hun cliënt staan. Door erover te praten, krijgen cliënten het gevoel dat hun probleem erkend wordt. En pas op voor aannames. Het is helemaal niet zeker dat een oude man of die vrouw met een hoofddoek geen seksuele behoeften hebben.

Wat kom je vooral tegen bij hulpverleners als het gaat om omgaan met seksualiteit?
‘Vooral de handelingsverlegenheid. Ik kom in de trainingen die ik geef professionals tegen die daar iets willen veranderen. Ze willen handvaten hebben om het gesprek te kunnen voeren. Ze zijn het topje van de ijsberg. Aandacht voor seksualiteit van cliënten betekent dat in de organisaties het onderwerp steeds terugkeert op de agenda. Je moet het in het beleidsplan vermelden. En het is nodig om hulpverleners te trainen in hoe ze met seksualiteit van cliënten om kunnen gaan. Het hoort er gewoon bij. Daarom zou omgaan met seksualiteit in de opleidingen van professionals standaard opgenomen moeten zijn.’