Om zorg en ondersteuning in te kopen, werken gemeenten samen in regionale samenwerkingsverbanden met buurgemeenten. Er zijn inmiddels al 264 van dat soort verbanden, blijkt uit onderzoek van de Volkskrant. De gemeenteraad moet als vertegenwoordiger van de burger de inkoop, uitvoering en kwaliteit van zorg controleren. Dat blijkt onmogelijk vanwege die regionale afspraken: ‘Elke aanpassing zou weer door twintig andere gemeenteraden goedgekeurd moeten worden.’
Decentralisatie
De decentralisatie van taken naar gemeenten moet de kosten van zorg en participatie verminderen. Maar de meeste gemeenten zijn te klein om zelf alles te regelen en gaan samenwerken met de buren. Gemiddeld sluiten gemeenten met tien tot zestien buurgemeenten contracten af over de Wmo, jeugdzorg, thuiszorg en langdurige zorg.
Krachtig sociaal wijkteam: Er bestaat geen blauwdruk, maar wanneer heeft jouw team het goed gedaan? Kom naar de 4-daagse praktijkdagen. Lees meer>>
Klachten
Uit het onderzoek van de Volkskrant blijkt dat er een doolhof is ontstaan van samenwerking. Niet alleen tussen verschillende gemeenten, ook op de verschillende deelgebieden: jeugdzorg, Wmo, participatie. Als de controle van de gemeenteraad niet mogelijk is, zullen ook de klachten van burgers en professionals over het zorgbeleid stranden in de “regionale technocratie”. Want wie iets wil wijzigen in het beleid, moet instemming hebben van alle wethouderes en gemeenteraden in het samenwerkingsverband.
Incidenten
Een van de geïnterviewde zorgwethouders, Saskia Heijboer uit Vught, zegt het probleem niet te zien: ‘De gemeenten kopen wel gezamenlijk in, maar elke stad, elk dorp bepaalt zelf hoe het lokale zorgloket – de toegang, red. – wordt ingericht.’ De wethouder erkent wel dat de snelheid van het doorvoeren van de decentralisaties haar hebben gedwongen op ‘een rijdende trein te springen’. Gemeenteraadsleden vrezen dat de controle op de kwaliteit van de ingekochte zorg pas achteraf mogelijk is: ‘nadat de eerste cliënten tussen wal en schip zijn gevallen.’ Vervolgens moet dan nog het beleid worden gewijzigd.
Zweden: Je kunt niet alles overlaten aan gemeenten. Berith Josefsson is expert jeugdzorg en kindermishandeling in de nationale commissie van gezondheid en welzijn. Zij vertelt over de rol, positie en taken van de sociaal werker in haar land. Lees meer>>
De meeste gemeenteraden zijn tamelijk buiten spel komen staan bij de regionale samenwerking m.b.t. de inkoop van (jeugd)zorg. Geen of amper invloed op de samenwerkingsstructuur, noch op de financiële afspraken, laat staan op de inhoudelijke afwegingen die regionaal zijn gemaakt. De transitieakkoorden jeugd die jeugdzorgwethouders maakten werden hooguit aan de raad medegedeeld (en waar dat iets méér was: bij het kruisje tekenen).
Over de regionale inkoop hoorden gemeenteraden amper iets. Ik ken een gemeenteraad die een jaar lang inhoudelijk niets over de transitie van de AWBZ-taken heeft gehoord, en pas onlangs te horen kreeg dat ze inkoop per 1 jan. 2015 niet rond was.
En als er al beslissingen doorsijpelen van het regionale wethoudersoverleg naar de gemeenteraden, dan is het een kwestie van klakkeloos accorderen, ‘omdat we nou eenmaal allemaal in hetzelfde schuitje zitten’.
Een gemeenteraadslid uit Alphen a/d Rijn noemde dergelijke regionale besluiten ‘afbakbroodjes’: je mag ze alleen afbakken, niks aan veranderen. De lokale democratie wordt zo om zeep geholpen, en de meeste gemeenteraden laten dat gewoon gebeuren.
Ik heb onderzoek naar deze zorgelijke situatie gedaan bij enkele gemeenten. Wie er meer van wil weten, neemt maar contact met me op.