Door Marjolein Onvlee – Acht jaar geleden kwam GGZ Rijnstreek met het idee om midden in een woonwijk in Alphen aan den Rijn een groot wooncomplex te bouwen voor een groep cliënten die langerdurende zorg nodig heeft. Men wilde af van de geïsoleerd liggende psychiatrische klinieken. Ook psychiatrische patiënten willen graag een plek in de maatschappij. Verder moest er rekening gehouden worden met de wensen van de gemeente en de woningbouwvereniging. Dat resulteerde uiteindelijk in de woonzorgwijk Saffierstraat waar je aan de buitenkant niet kunt zien dat je buurman een psychiatrische patiënt is.
Architectenbureau Greiner Van Goor in Amsterdam tekende voor het ontwerp. Het College Bouw Zorgvoorzieningen vindt dat ‘uitstekend rekening wordt gehouden met de diverse en veranderlijke behoefte van mensen aan zorg’.
Mensen verschillen in hun wensen niet veel van elkaar,’ zegt Dymphna van Ravesteyn, directeur algemene zaken GGZ Rijnstreek. ‘Een psychiatrische patiënt kent dezelfde behoeften en verlangens als ieder ander mens; een eigen leefomgeving waarin hij zich veilig voelt en waar hij een stuk gezelligheid aan kan ontlenen. Stop mensen niet weg, daarmee stigmatiseer je en worden verschillen en afstanden alleen maar groter.’
De toekomstige bewoners van de nieuwe woonzorgwijk wonen nu nog in een psychiatrisch ziekenhuis in Noordwijkerhout. Oorspronkelijk komen ze uit Alphen aan den Rijn en omstreken. ‘Het is een logische stap om deze mensen weer terug te plaatsen naar de plek waar ze geboren zijn of waar de familie woont,’ aldus Van Ravesteyn.
Niet iedereen komt in aanmerking voor een woning in de Saffierstraat. Van Ravesteyn: ‘Er is een kleine groep die veel zo zorg nodig heeft dat die niet mee kan verhuizen. Deze groep zal afhankelijk blijven van de intensieve zorg van het psychiatrische ziekenhuis.’
De 56 wooneenheden bestaan uit open en afsluitbare plaatsen, met de mogelijkheid tot 24-uurs zorg en meer individuele zorg. Dit geeft mensen ook het perspectief door te stromen naar meer zelfstandigheid. Bij vergelijkbare projecten is de ervaring dat gemiddeld twee à drie mensen per jaar verhuizen naar een gewone zelfstandige woning met ambulante begeleiding.
‘Een hele verbetering met de oude situatie,’ volgens ontwerper Eric Huijten van Greiner Van Goor Architecten. ‘De meeste cliënten bloeien op als ze in dit soort kleinschalige projecten terecht komen. Ze gaan zich beter kleden, schaffen leuke spulletjes aan en blijken tot veel meer in staat dan ooit gedacht werd.’
Via voorlichtingsavonden zijn de toekomstige bewoners van de wijk voorbereid op de komst van de psychiatrische patiënten. Van Ravesteyn: ‘Over het algemeen overheerste het gevoel van “kom maar op”. Het terrein heeft nu al zo lang braak gelegen, nu willen we er gaan wonen. De mensen hebben er ook vertrouwen in dat het wel goed zal komen. We hebben uitgelegd dat de mensen ook niet zo maar in een wijk worden geplaatst. Er is 24-uurs zorg voor iedereen, maar er komt ook een dagactiviteitencentrum en een dienstencentrum waar de bewoners terecht kunnen.’
Ook Huijten gelooft niet dat gewone burgers eerder zullen vertrekken uit de Saffierstraat, omdat zij toch niet zo gecharmeerd zijn of angstig raken van de samenstelling van de buurt. ‘Mensen mogen niet in een wijk wonen wanneer zij een gevaar vormen voor hun omgeving. Ik denk eerder dat de maatschappij een bedreiging vormt voor de cliënten, dan dat het omgekeerd het geval is. Sommigen zullen zelfs terugvallen en toch meer gebaat zijn bij een meer prikkelarme instelling in de natuur. Er wordt goede voorlichting gegeven aan de andere bewoners en dat heeft tot nu toe niet geleid tot protest. Maar dat mensen zich echt met elkaar gaan bemoeien, moet je ook niet verwachten.’
De toekomst is nu om in een wijk steunpunten te bouwen waarop verschillende mensen die zorg nodig hebben terug kunnen vallen. ‘Het is leuk om te zien dat de ontwikkelingen nooit ophouden en men altijd blijft zoeken naar nieuwe concepten,’ aldus Huijten.