Eind december bepaalde de rechter voor de derde opeenvolgende keer dat het zorgkantoor verantwoordelijk is voor de wachtlijsten en dat het zorgkantoor verplicht is ‘binnen een redelijke termijn’ zorg te verlenen. Jan Onland van Thuiszorg Eemland: ‘De rechter heeft gelijk. Dat er personeelstekorten zijn kan geen reden zijn om geen zorg te verlenen. Dan los je dat probleem maar op.’ Dick Hoek van Anova: ‘Deze uitspraak van de rechter heeft me niet verrast. Ik had niet verwacht dat de verantwoordelijkheid nu alsnog bij de staat gelegd zou worden. Wat me wel verbaast is de stilte eromheen, zowel vanuit de overheid, de Tweede Kamer en Zorgverzekeraars Nederland. Ook de media doen er nauwelijks iets mee. Toen de rechter ons eind oktober oplegde binnen een week zorg voor de vier procederende cliënten te regelen, buitelde iedereen over ons heen. Den Haag kwam onmiddellijk met geld op de proppen.’
Toch kan Hoek die stilte ook wel verklaren. ‘Zorgverzekeraars Nederland zal even rustig houden omdat er twee problemen op te lossen zijn. Er moet een antwoord komen op de vraag wat een redelijke termijn is en er moet nagegaan worden of een volksverzekering eenzelfde recht geeft als een gewone verzekering. En zo ja, of dat betekent dat er een open-eind financiering moet komen. Daar zijn momenteel ongetwijfeld juristen op aan het studeren. Zorgverzekeraars Nederland zal er niet op tegen zijn, maar minister Zalm wel. Ik ben heel benieuwd hoe de Tweede Kamer zich zal opstellen. Tot nu toe hebben de rechtszaken ad hoc procesgang tot gevolg gehad, maar het vileine is dat geld het probleem helemaal niet is. Sterker nog: we houden op het moment zelfs geld over, omdat we niet genoeg zorg kunnen geven. Ik neem aan dat ZN en VWS wel met iets naar buiten gaan komen om de gevolgen van deze uitspraak meer gestalte te geven.’

De zaak van de vier cliënten tegen Anova prikkelde de zorgverzekeraar zo, dat men samen met Thuiszorg Eemland een projectgroep in het leven riep. Die heeft als opdracht niet alleen de vier procederende cliënten, maar ook een groot deel van de overige 2700 mensen op de wachtlijst binnen afzienbare tijd aan zorg te helpen. Dick Hoek: ‘We gaan dat doen door te zorgen dat er meer mensen aan het werk gaan in de thuiszorg. We gaan definiëren wat voor mensen er op de wachtlijst staan, we gaan het imago van de thuiszorg verbeteren en we gaan kijken wat we aan de beddenreductie in de sector V&V kunnen doen. Want dat is ook AWBZ. Het is toch te gek voor woorden dat aan de ene kant van de straat mensen zitten te wachten op hulp, terwijl ze aan de andere kant van de straat het verzorgingshuis afbreken.’

Jan Onland: ‘We zaten al heel lang over de personeelstekorten te emmeren, maar we deden iets niet goed. We hebben daarom gezegd: je moet mensen een laag aanboren waardoor zij willen komen en blijven. In totaal moeten we in deze regio 800 à 1000 mensen werven. Je moet zwaar inzetten, want de opinie moet om. En het blijkt heel goed te kunnen. We zijn begonnen met de actie “Zorgster”, waarbij medewerkers punten konden krijgen als ze een nieuwe collega aanbrachten. Dat heeft 150 nieuwe mensen opgeleverd. We werken al maanden met spotjes op de regionale radio en paginagrote advertenties in de regionale kranten. Daarin roepen wij mensen op om carrière te maken met hun hart. Deze acties onder het motto “Raak mij aan” en “Praat met mij” hebben een enorme impact. De afgelopen twee weken hebben we zestig nieuwe reacties erbij gehad. Het zijn voor het merendeel mensen zonder opleiding in de zorg. In plaats van voor de Hema of Albert Heijn kiezen ze nu voor de thuiszorg.’

Nieuwe mensen binnenhalen is één ding, ze vasthouden een ander. Er leeft veel frustratie op de werkvloer en bij het middenkader. Wat gaat u daaraan doen?Onland: ‘Er moet intern bij de thuiszorgorganisaties veel gebeuren. Als je werkelijk klantgericht wilt werken, moet er een goed geoliede organisatie staan die dat waar kan maken. Er moet op een heel andere manier leiding worden gegeven. Er is de laatste jaren gefuseerd en gefuseerd. Sommige organisaties knappen daarvan op, maar er is ook een gevaar dat je goede dingen kwijtraakt. Bijvoorbeeld het kleinschalige en het contact met veel mensen. Maar dat is niet iets wat we samen met de zorgverzekeraar gaan aanpakken, dat moeten we zelf doen. En dat lukt ook niet binnen een half jaar.’

U zegt: het geld is het probleem niet, maar in een ingezonden stuk in het UN neemt u toch de overheid de wachtlijsten kwalijk.‘We beleven momenteel een tweede gouden eeuw. We hebben geld, we hebben alles en toch zijn er nog steeds de wachtlijsten. Dat vind ik beschamend. Ik wil het de politiek niet helemaal aanrekenen, maar er is de afgelopen jaren relatief minder geld in de zorg gestoken. Daarom moet je ze wel irriteren. Tussen 1 januari 1998 en 1 januari 2000 hebben miljoenen mensen een GSM genomen. Mensen gaan gemiddeld twee keer per jaar op vakantie. Dat kunnen we blijkbaar allemaal wel regelen zonder hinderlijke wachttijden, maar thuiszorg niet. Dat vind ik een bloody shame. Pas als je dat schaamtegevoel naar jezelf toetrekt en toegeeft dat je slecht hebt samengewerkt, kun je er wat aan doen.’

Dick Hoek: ‘Als de thuiszorg morgen wordt geprivatiseerd, bijvoorbeeld door een aanvullende verzekering, hebben we het wachtlijstprobleem overmorgen opgelost. Let wel: ik zeg niet dat we móeten privatiseren, maar het is wel zo dat we nu de bewegingsvrijheid missen om problemen snel uit de wereld te helpen.’/ Lucie Th. Vermij