Het grote verschil tussen zelfredzaamheid en empowerment is volgens Repetur dat empowerment een lange beproefde traditie is die inmiddels sterk theoretisch is onderbouwd. ‘De manier waarop we nu denken over zelfredzaamheid is te eenzijdig gericht  op het individu. Empowerment daarentegen gaat er vanuit dat om de kracht van mensen te versterken vier invalshoeken nodig zijn: wat kan iemand zelf, wat kunnen mensen samen, wat kan een professional doen en wat kan beleid  betekenen.’

Dweilen met de kraan open

Om dit te illustreren, schetst Repetur de aanpak van loverboyproblematiek. Een kwetsbaar meisje kan, deels met hulp van een professional, werken aan zichzelf door bijvoorbeeld grenzen te leren stellen en door haar zelfrespect te verbeteren. Repetur: ‘Maar dat is niet genoeg. Ook in haar maatschappelijke context kan van alles gedaan worden om het meisje te empoweren. Als ze bijvoorbeeld thuis gekleineerd of op school gepest wordt, heeft het geen zin om te werken aan haar zelfrespect. Haar omgeving is nodig om haar te versterken want die kan haar ook juist naar beneden halen. Maar ook al versterk je het meisje zelf en helpt haar omgeving, ben je er nog niet. Als je het daarbij laat, is het nog steeds dweilen met de kraan open.’ Want, zo zegt Repetur, de loverboy is er ook nog steeds. Daarom is het ook van belang dat er gekeken wordt wat beleid kan betekenen richting die hele populatie van kwetsbare meisjes en jongens: slachtoffers en plegers  als individuen, maar ook als groep. Repetur: ‘Empowerment  vraagt om verbinding tussen deze niveaus. Meer kracht en meer macht.  Zelfredzaamheid wordt zelden zo breed ingestoken.’

Van verzorgingsstaat naar participatiesamenleving

Empowerment is niet nieuw. De methode is in de jaren zestig ontstaan, is beproefd en theoretisch onderbouwd. Maar wat voor alles geldt, geldt ook voor empowerment: ontwikkelingen komen en gaan. Repetur: ‘De vroegere empowerment is nu gedegradeerd tot een heel klein aspect van wat het ooit was en wordt af en toe zelfs ingezet als bezuinigingsmaatregel. Je merkt dat er soms wel heel makkelijk gezegd wordt “mensen moeten het samen doen en zelfredzaam zijn”.  Bij Movisie proberen we nu om de oude kennis rondom empowerment op te stoffen en in de huidige context te plaatsen zodat we niet opnieuw het wiel gaan uitvinden met elkaar. Er is al zoveel bewezen kennis hierover. En nee, empowerment past niet in het politieke discours van nu, maar wél in de omschakeling van verzorgingsstaat naar participatiesamenleving.’

‘Als de overheid oog heeft voor de mentale belasting die beleid met zich meebrengt en voorkomt dat momenten van onoplettendheid en zwakte direct ingrijpende gevolgen hebben, draagt dat bij aan de redzaamheid van burgers en de legitimiteit van overheid en beleid.’ Dat stelt de WRR. Lees meer >>

In de vezels

Om meer vanuit empowerment te kunnen werken en niet meer alleen vanuit zelfredzaamheid, moeten professionals terug naar de kern van hun vak. Repetur: ‘Ooit waren sociaal professionals ster in het empoweren, het was hun corebusiness. Ze hebben een omslag moeten maken naar een meer individualistische invulling van empowerment, zoals zelfredzaamheid. Maar het empoweren zit nog in de vezels van sociaal professionals, de wens om te empoweren is er.’

Kritisch zelfdenkend vermogen

Maar te vaak wordt er nu gezegd ‘ik heb er geen tijd voor’. Professionals zijn bezig met het afvinken van hun takenlijst. Repetur: ‘Het lijkt soms alsof professionals in dezelfde machteloosheid vastzitten als hun cliënt. Ze blijven hangen in “ik moet het zo doen want dat is mijn opdracht”. Waarom? Waar is je kritisch zelfdenkend vermogen? Als je weet dat een andere manier van werken meer zin heeft, waarom doe je het dan niet? We zijn te lang bezig geweest met het beantwoorden van vragen van hogerhand, terwijl ons hart nog steeds sneller gaat kloppen van empowerment. We willen het allemaal, maar zoeken de weg hoe we er moeten komen.’

Wederzijds vertrouwen

En om dit te doorbreken zullen professionals eerst zichzelf moeten empoweren. Repetur: ‘We moeten toe naar meer partnerschap met onze opdrachtgevers zoals gemeenten. Weer eigenaar worden van de kennis over wie en wat werkt. Rekenschap aan onszelf afleggen over het samen met beleid en burgers bepaald resultaat. En meesterschap tonen in wat we doen. Partnerschap met beleidmakers vraagt om wederzijds vertrouwen. Daar moeten we met elkaar in investeren.’

Op 10 november organiseren Movisie, de Universiteit voor Humanistiek en het Trimbos-Instituut het congres ‘Empowerment: naar een sterke sociale basis’. Sprekers zijn onder andere Pieter Hilhorst, hoogleraar Anja Machielse (Universiteit voor Humanistiek) en onderzoekster Jenny Boumans (Trimbos Instituut). Meer informatie? Klik dan hier >>