Want als een dak- of thuisloze cliënt eenmaal weet wat zijn doel is, kan dat een bron van motivatie zijn, stelt Maaike Kluft, projectmedewerker bij kennisinstituut MOVISIE. Welke eigenschappen een hulpverlener moet hebben om bij die bron te komen, tracht ze te omschrijven in het profiel ‘De zinvolle hulpverlener’. ‘Dit profiel is geen wetenschappelijk onderzoek, maar vormt wel een goede richtlijn voor hulpverleners die vaker stil willen staan bij zingeving van cliënten en bij hun eigen zingeving,’ benadrukt Kluft.
Zinvolle hulpverlener
Wie is de zinvolle hulpverlener, wat voor gedrag laat hij zien en waar liggen zijn capaciteiten? In de zoektocht naar zinvolle hulpverleners startte Kluft bij de dak- en thuislozen zelf. Zij konden hulpverleners aandragen die volgens hen wisten hoe zij aan zingeving konden werken. Uit alle reacties zijn vervolgens vijf hulpverleners geïnterviewd. Dit gebeurde volgens de niveaus van Bateson en Dilts, een model dat bestaat uit zes niveaus: missie, identiteit, overtuigingen, vaardigheden, gedrag en omgeving. Kluft: ‘Het viel me op dat de geïnterviewden zelf ook al veel met dit onderwerp bezig waren. Vaak hadden ze zelf iets meegemaakt waarin zingeving belangrijk was geworden voor hen.’
Goede vader
Toch gaven hulpverleners regelmatig een andere invulling aan het begrip zingeving dan de dak- en thuislozen zelf. ‘In de hulpverlening wordt zingeving als iets heel groots gezien, terwijl het voor een dakloze cliënt juist iets heel kleins kan zijn. Een poesje dat elke morgen bij hem langskomt bijvoorbeeld. Maar het kan ook zijn dat iemand graag een betere vader wil zijn. Vragen naar momenten dat hij zich eerder een goede vader voelde en die inzichten gebruiken, helpt om de draad weer op te pakken.’
Contact
Om als hulpverlener dieper door te dringen in de dromen en ambities van een cliënt, is het belangrijk om echt contact te maken. Dat begint al als een dakloze de opvang in komt. ‘Soms wordt zo iemand meteen in een hulptraject geduwd, maar daar zou ik ook weerstand van krijgen. Beter is het om even te gaan zitten, de cliënt aan de omgeving te laten wennen en te luisteren waar hij het over wil hebben.’ Als een cliënt regelmatig hetzelfde verhaal vertelt, moet er bij de hulpverlener een belletje gaan rinkelen, stelt Kluft. ‘Er is dan blijkbaar wat met dat verhaal en zo ontdek je ook iemands drijfveren.’
Luisteren
Een hulpverlener omschreef het zo: ‘Luisteren, luisteren, luisteren. Kijk en luister, accepteer hun waarheid. Ik ga erin mee, ben luisterend aanwezig, associeer verder op zijn verhaal, maar geef niet direct adviezen. Dan gaat het verhaal rollen. Juist door de stiltes wanneer je bij elkaar bent, ontstaan er goede gesprekken.’ Dat is volgens Kluft ook een van de kenmerken van een zinvolle hulpverlener: goed luisteren, de cliënt gelijkwaardig behandelen en hem hoop geven. Niet altijd eenvoudig, zeker niet bij mensen die letterlijk in de goot zijn beland. Maar het kan.
Vaardigheden
MOVISIE deed in 2008 in samenwerking met studenten van de Universiteit van Utrecht al onderzoek naar zingeving in de hulp(verlening) aan dak- en thuislozen. Ruim 150 cliënten en hulpverleners werden gevraagd naar hun mening over zingeving. Over dit thema bleek grote spraakverwarring en als reactie daarop verscheen de brochure ‘Zin Werkt’. ‘De zinvolle hulpverlener borduurt voort op ‘Zin Werkt’ en biedt vaardigheden voor zinvolle hulpverlening.
Het profiel ‘De zinvolle hulpverlener’ is hier te vinden.
Bron: Foto: MOVISIE
Inderdaad, luisteren, en op je reacties letten. Lichaamstaal is ook belangrijk. Vaak kan je als dakloze prima mensen lezen aan hun reacties. En ten tweede, vaak wisselen van hulpverleners. Hulpverleners neem nou eens de moeite om je in te lezen, vaak heb je als dakloze geen zin om alles opnieuw te moeten vertellen. Daar spreekt ook disrespect uit. En het verhaal dat iemand zich een frisse blik wil vormen, prima, maar als je dat dan gedaan hebt, lees je daarna dan nog wel in. En zie die dakloze niet als mindere en jij als meerdere, want dat is wel erg vaak het geval, de goeden niet te na gesproken.