‘Schulden bij de zorgverzekeraar is een belangrijke indicator voor achterliggende problematiek, reageer daar zo vroeg mogelijk op’, zegt Heinsman, een van de sprekers op het Zorg + Welzijn Congres Armoede en Schulden: Preventief Werken.
Zorgverzekeringspremie niet betaald
De Zorgverzekeringslijn is in 2009 opgericht op initiatief van het ministerie van VWS. Het doel is mensen met zorgverzekeringsschulden én professionals bij te staan met gratis advies en trainingen. Momenteel hebben ongeveer 620.000 mensen een achterstand in het betalen van hun zorgverzekeringspremie. Daarvan hebben ruim 174.720 (bron: CBS, 2020) mensen langer dan zes maanden hun premie niet betaald.
Gevolgen niet betalen minder duidelijk
De zorgverzekeringspremie is vaak een van de eerste rekeningen die niet betaald wordt, zegt Heinsman. ‘Je merkt er namelijk relatief weinig van als je niet betaalt. Natuurlijk krijg je brieven en staat er later een deurwaarder op de stoep. Maar wanneer je stopt met het betalen van de telefoonrekening kun je niet meer bellen, en betaal jij je huur niet kun je op termijn je woonruimte verliezen. Bij schulden bij de zorgverzekeraar zijn die gevolgen niet zo duidelijk.’
Wanbetalers
Mensen die de zorgpremie al zes maanden niet hebben betaald komen in de zogeheten wanbetalersregeling terecht. De zorgpremie, verhoogd met een opslag, wordt dan door het CAK op het loon of uitkering ingehouden, zo niet wordt het CJIB (Centraal Justitieel Incassobureau) ingeschakeld. Jaarlijks worden ruim 187.000 mensen bij het CAK aangemeld als wanbetaler.
Voordat het zover is krijgt iemand die zijn zorgpremie niet betaalt eerst een aantal brieven van zijn verzekeraar. ‘Het is belangrijk dat een hulpverlener hiervan op de hoogte is en weet wat dit voor gevolgen kan hebben’, benadrukt Heinsman.
Preventie
Wat kan een sociaal werker vervolgens doen? Heinsman: ‘Het is natuurlijk niet de bedoeling dat een sociale professional op de stoel van de schuldhulpverlener gaat zitten. Maar het is wel belangrijk om deze problematiek te signaleren en bespreekbaar te maken. Wanneer blijkt dat iemand de premies en achterstand niet kan betalen, is het vervolgens zaak om door te verwijzen naar de gemeentelijke schuldhulpverlening.’
Jongeren
Ook bij jongeren met zorgverzekeringsschulden moet je extra alert zijn. Heinsman: ‘Dit is een duidelijk teken dat het niet goed gaat, deze jongeren hebben vaak al veel meer schulden. Jongeren die nog thuis wonen, zullen misschien niet snel een betalingsachterstand bij het energiebedrijf hebben, maar mogelijk wel andere schulden.’ Daarom is het volgens Heinsman ook belangrijk dat hulpverleners, waaronder jongerenwerkers, oog hebben voor beginnende schuldenproblematiek. ‘Zie je allemaal brieven van een zorgverzekeraar liggen? Dan is het misschien goed om daar eens naar te vragen.’
Partijen
Door veel professionals wordt de wanbetalersregeling van het CAK als complex ervaren, weet Heinsman. ‘Er zijn ook veel verschillende partijen bij betrokken: de verzekeraar, CAK, CJIB en dan ook nog de Belastingdienst. De zorgverzekeraar heeft de regie, daarmee kan eventueel een betalingsregeling worden getroffen zodat mensen afgemeld worden van de wanbetalersregeling.’ Gemeenten kunnen de zogenoemde wanbetalerslijsten opvragen bij het CAK om op deze manier gericht mensen te benaderen en hulp aan te bieden.
Vroegsignalering
Vroegsignalering is per 1 januari een wettelijke taak van de gemeenten geworden. Gemeenten zijn verplicht om afspraken te maken met zogenoemde signaalpartners, zoals energieleveranciers, woningcorporaties én zorgverzekeraars. Zodra er sprake is van betalingsachterstanden gaat er een seintje richting gemeente, die vervolgens in actie moet komen om zo grotere problematische schuldenproblematiek te voorkomen. ‘We weten inmiddels wel hoe groot de gevolgen van schulden zijn en hoe lang mensen gemiddeld wachten met hulp vragen. Daarom is het zaak om elk signaal serieus te nemen’, benadrukt Heinsman.
