1. Bij intieme terreur is sprake van controle en dwang

‘Intieme terreur is een vorm van huiselijk geweld die zich kenmerkt door een patroon van controle en dwang. Er is niet één vorm van intieme terreur. Het kan gaan om het isoleren, vernederen en intimideren van de partner tot ernstig fysiek en seksueel geweld. Denk aan een vrouw die haar vrienden niet meer mag zien van haar partner omdat ze niet zouden deugen. Of een vrouw die haar huilende kind niet mag troosten omdat de partner alle aandacht voor zichzelf wil. Nog een voorbeeld van intieme terreur is een man die het hele huis voorziet van camera’s of opnameapparatuur zodat hij zijn vrouw de hele dag in de gaten kan houden.’

2. Als slachtoffer word je bang en raak je je eigenheid kwijt

‘Uit onderzoek blijkt dat intieme terreur vooral wordt gepleegd door mannen. Het is een proces waarin de afhankelijkheid wordt vergroot en de weerbaarheid wordt ondermijnd. Als je bang bent en het normaal wordt dat je niks te zeggen hebt, raak je je eigenheid helemaal kwijt.’

3. Intieme terreur verloopt in fases: als slachtoffer word je langzaam helemaal ingesponnen

‘Kenmerkend voor intieme terreur is dat de eerste fase heel romantisch is. Als slachtoffer krijg je veel aandacht, je partner laat blijken dat hij je helemaal fantastisch vindt. Vervolgens wordt de controle langzaam opgebouwd.

De controlerende partner wil bijvoorbeeld vaak snel samenwonen en gezamenlijk de financiën doen. Ook zal een controlerende partner proberen de ander af te sluiten van vrienden en familie of het contact met hen te beperken, zodat hij of zij niet de ondersteuning krijgt die hij of zij nodig heeft. Op die manier raak je als slachtoffer langzaam ingesponnen in het web van de pleger.’

4. Gaslighting: twijfel zaaien en de waarheid verdraaien

‘De pleger zaait ook vaak twijfel bij het slachtoffer over het eigen gezonde verstand. De pleger ontkent de werkelijkheid glashard of beweert precies het tegendeel van uitspraken die hij of zij eerder heeft gedaan. Het slachtoffer raakt daardoor in de war en zal gaan twijfelen aan zichzelf, wat de afhankelijkheid verder vergroot. Dit proces wordt ook wel gaslighting genoemd.’

5. Intieme terreur is moeilijk te herkennen: veel plegers komen charmant en vriendelijk over

‘De pleger presenteert zich meestal als iemand die zorgt voor de ander en veel om zijn/haar partner geeft. In eerste instantie denk je misschien: wat een aimabele man! Wees waakzaam als je als professional toch het gevoel krijgt dat er iets niet klopt. Dat je geen grip op de situatie kunt krijgen en geen echt contact kunt maken.

Wees je ervan bewust dat plegers heel charmant kunnen overkomen. Mogelijk ben je in eerste instantie geneigd hun versie van het verhaal te geloven. Terwijl het om een persoon gaat die de buitenwereld heel goed bespeelt, en zijn of haar partner op een bepaalde manier zwart maakt.

De pleger probeert je er bijvoorbeeld van te overtuigen dat het slachtoffer ziek en zwak is. En dat alle problemen door het slachtoffer veroorzaakt worden. Als je ziet dat de partner stil en angstig is en niet de ruimte krijgt, zijn dat ook heel belangrijke signalen.’

6. Niet doen: relatietherapie en mediation

‘In de wereld van zorg en welzijn wordt er vaak van uitgegaan dat geweld plaatsvindt vanuit onmacht. We moeten de volwassenen en kinderen in hun kracht zetten en dat kan door de communicatie te verbeteren, en een stuk eigen regie, is de gedachte. Relatietherapie of mediation kan dan helpend zijn. Partners leren om elkaar weer ruimte te geven en beter te communiceren, wat eraan bijdraagt dat het geweld stopt. Dat gaat op voor een deel van de gezinnen, maar geldt niet voor situaties waarin sprake is van intieme terreur.

In gevallen van intieme terreur is de relatie namelijk niet meer gelijkwaardig. Het slachtoffer is zichzelf kwijtgeraakt en moet eerst sterker worden. Relatietherapie of mediation kunnen dan juist voor de pleger een manier zijn om controle te houden over de partner. De pleger kan bijvoorbeeld na het gesprek dingen die de vrouw gezegd heeft tegen de partner gebruiken. In de documentaire Zij lijkt het probleem te zijn, is goed te zien hoe dat werkt.

Ook daarom is het belangrijk om intieme terreur te onderscheiden van andere vormen van huiselijk geweld. Kijk daarvoor niet alleen naar de gedragingen in de relatie (slaan of psychisch geweld) maar ook naar de context waarin dat gebeurt.’

7. Ga apart in gesprek en spiegel het slachtoffer

‘Als je merkt dat een man heel bepalend is en zijn vrouw eigenlijk niks zegt, ga dan apart het gesprek aan. Alleen dan kun je meer inzicht krijgen in de dynamiek die er speelt.

Belangrijk in zo’n gesprek is om het slachtoffer te spiegelen en een referentiekader te geven. Dus zeg bijvoorbeeld: “Dat je helemaal geen geld hebt om zelf te besteden, is niet normaal. Dat je je ouders en vrienden niet meer mag zien, is absoluut ontoelaatbaar.” Onderstreep dat deze situaties niet gebruikelijk zijn. Het slachtoffer is zichzelf vaak zo kwijt dat ze daar geen zicht meer op heeft.’

8. Weggaan maakt het erger

‘Er wordt vaak tegen vrouwen gezegd als er sprake is van geweld: “Neem je kinderen en vertrek”. Maar als je ziet dat een vrouw op allerlei manieren geïsoleerd en in de gaten gehouden wordt, dan is de kans groot dat ze gevolgd en/of gestalkt wordt als ze weggaat.

Als je als professional geen inzicht hebt in deze problematiek, dan denk je: nou, ze zijn uit elkaar. Het geweld is gestopt, er hoeft nu alleen nog maar een ouderschapsplan gemaakt te worden. Terwijl weggaan bij deze vorm van geweld de meest gevaarlijke periode is. Intieme terreur wordt dan juist altijd erger.

Als professional moet je beseffen dat weggaan uiteindelijk wel het doel is. Maar je moet je ook afvragen: kan de vrouw nu wel weg? Wat kan er gebeuren als ze weggaat? En hoe kunnen we ook de man benaderen? Want ik wil deze mannen niet demoniseren. Het zijn gewone mensen met een probleem. Een deel van deze mannen is zeker bereikbaar voor hulp. Dat is wel moeilijk maar daar moeten we dan maar beter in worden.’

Dit artikel is eerder gepubliceerd in oktober 2022 en inmiddels van een update voorzien.